طرحواره خویشتن تحول نیافته یکی از اختلالات روانشناختی است که مانند دیگر طرحواره‌ها، پویایی پیچیده روابط و ادراک ما از خودمان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این طرحواره چارچوبی است که بخشی از ساختارهای روانی ما را تشکیل می‌دهد.
در فرهنگ ما وابستگی به خانواده می‌تواند آنقدر زیاد شود که تمام جنبه‌های زندگی ما را تحت تاثیر قرار دهد. علاوه بر این، طرحواره خویشتن تحول نیافته می‌تواند باعث بروز اختلالات روانی متعددی شود که زندگی اجتماعی فرد درگیر را به حاشیه بکشاند. با بررسی این موضوع، می‌توانیم الگوهای حاکم بر تعاملاتمان را بشناسیم و آنها را در مسیر درست هدایت کنیم. در این مقاله همراه ما باشید تا این طرحواره را زیر ذره‌بین ببریم.
طرحواره چیست؟
قبل از اینکه به سراغ طرحواره خویشتن تحول نیافته برویم باید به صورت مختصر با مفهوم طرحواره آشنا شویم. در حوزه روانشناسی، طرحواره یک چارچوب یا زمینه شناختی است که به افراد در سازماندهی و تفسیر اطلاعات کمک می‌کند. طرحواره‌ها را می توان به عنوان میانبرهای ذهنی در نظر گرفت که مغز ما از آنها برای درک دنیای پیچیده اطرافمان استفاده می‌کند.
طرحواره‌ها به طور قابل توجهی بر ادراک و رفتار ما تأثیر می‌گذارند. آنها به عنوان لنزهایی عمل می‌کنند که از طریق آنها به جهان می‌نگریم و بر نحوه پردازش اطلاعات و واکنش ما به موقعیت‌های مختلف تاثیر می‌گذارند. برای مثال، اگر طرحواره‌ای داشته باشیم که جهان را مکانی خطرناک نشان می‌دهد، احتمالاً موقعیت‌های مبهم را تهدیدآمیز درک می‌کنیم و با احتیاط یا ترس واکنش نشان می‌دهیم.
طرحواره خویشتن تحول نیافته چیست؟
طرحواره خویشتن تحول نیافته در روانشناسی به پویایی رابطه مربوط می‌شود. در این طرحواره، مرزهای بین افراد مبهم می‌شود و فردیت و استقلال فرد درگیر از بین می‌رود. این طرحواره اولین بار توسط روانپزشک مطرح موری بوون ایجاد شد تا تاثیر روابط خانوادگی بر استقلال فرد بهتر درک شود.
این طرحواره بد قلق اغلب در خانواده‌هایی ایجاد می‌شود که مرزهای شخصی اعضا را رعایت نمی‌کنند یا اصلا این مرزها را به رسمیت نمی‌شناسند. البته ممکن است فرد در روابط عاشقانه، دوستی‌ها و سایر روابط بین فردی دچار این طرحواره شود. مطالعات مختلف نشان می‌دهد که ریشه اصلی طرحواره خویشتن تحول نیافته به تجربیات اولیه دوران کودکی برمی‌گردد؛ دقیقا در بازه سنی که کودک بین خود و دیگران تفاوت قائل می‌شود و شروع به مرزبندی می‌کند. به عنوان مثال، در خانواده‌ای که در هم تنیده است، کودکان نسبت به رفاه عاطفی والدین خود احساس مسئولیت می‌کنند! احساسی که در صورت پیشرفت تا بزرگسالی زندگی آنها را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
این در هم تنیدگی که از آن صحبت می‌کنیم شکل ظاهری مشخصی ندارد. با این حال چیزی که در رابطه با همه اشکال آن صدق می‌کند، احساس مسئولیت بیش از حد افراد درگیر نسبته به احساسات و رفتارهای دیگران است! این احساس مسئولیت کاذب به کاهش فضای شخصی، حریم خصوصی و استقلال افراد منجر می‌شود. نهایتا افراد درگیر با این اختلال نمی‌توانند بدون حضور و تایید فردی دیگر تصمیم‌گیری کنند. مورد بدتر، این است که فرد در رابطه در حال آسیب دیدن است اما برای اینکه طرف مقابل را ناراحت نکند قدمی برنمی‌دارد!
طرحواره خویشتن گرفتار و دیگر اختلالات
طرحواره خویشتن تحول نیافته و دیگر طرحواره‌های روانی با یکدیگر ارتباط دارند. این بدین معنا است که این اختلال می‌تواند باعث بروز اختلال‌های جدی‌تر در شما شود. زمانی عمق فاجعه مشخص می‌شود که فرد درگیر با این اختلال قادر به روشن کردن مرزهای خود در روابط نباشد. اختلالات و مشکلاتی که در این حالت فرد را تهدید می‌کنند بسیار زیاد هستند.
احتمال ایجاد طرحواره خویشتن تحول نیافته در خانواده‌ای با میزان وابستگی بالا، بسیار بیشتر است. دلیل این افزایش احتمال احساس مسئولیت غیر معمول اعضای خانواده نسبت به احساسات و احوال یکدیگر است. در واقع این افراد برای تصمیم‌گیری، احساس شادی، غم و… به یکدیگر نیاز دارند. همین مسئله به ندرت باعث بروز اختلالات دیگری چون اضطراب، افسردگی، ایجاد طرحواره اعتماد و صدها اختلال دیگر می‌شود.
تاثیر طرحواره خویشتن تحول نیافته بر زندگی
تأثیرات طرحواره خویشتن گرفتار بر زندگی اجتماعی و شخصی افراد عمیق و گسترده است. در ادامه برخی از مهم‌ترین تاثیرات این طرحواره را بررسی خواهیم کرد.
تاثیرات فردی
وجود طرحواره خویشتن گرفتار به فقدان هویت شخصی، عزت نفس پایین و مشکل در بیان نیازها یا خواسته‌های شخصی منجر می‌شود. چنین افرادی به هنگام تعیین مرزهای شخصی یا دنبال کردن علایق‌شان با احساس گناه یا اضطراب رو به رو می‌شوند.
تاثیرات اجتماعی
طرحواره خویشتن گرفتار می‌تواند به وابستگی منجر شود. این وابستگی نوعی بیماری است که در آن فرد نمی‌تواند بدون حضور یا تایید شخصی که به آن وابسته است، کاری انجام دهد. چنین مشکلی نهایتا باعث ایجاد تعارض‌های مختلف در روابط اجتماعی فرد می‌شود.
نکته دیگری که باید به آن اشاره کنیم، این است که افراد درگیر با این طرحواره جذب روابط مخرب می‌شوند! این افراد به صورت ناخودآگاه به دنبال روابطی می‌گردند که طرحواره‌های آنها را تایید می‌کند.
راه‌های مقابله و درمان طرحواره خویشتن گرفتار
درمان طرحواره خویشتن تحول نیافته مسیر مشخصی ندارد و پزشک متخصص با توجه به شرایط برای انتخاب مسیر درمانی اقدام می‌کند. برای مثال ممکن است برای فردی دارو تجویز شود اما فردا دیگری تنها به چند جلسه مشاوره نیاز داشته باشد. با این همه، در ادامه برخی از راه‌های مقابله و درمان این طرحواره را بررسی خواهیم کرد.
خودآگاهی
اولین قدم برای مقابله با طرحواره خویشتن گرفتار، شناخت آن است. برای اینکه بتوانیم علائم این طرحواره را مدیریت کنیم باید آن را بشناسیم. وجود شناخت باعث افزایش خودآگاهی ما می‌شود که به صورت مستقیم به کاهش علائم این اختلال منجر می‌شود.
روشن کردن مرزها
تعیین مرزهای سالم در روابط برای مدیریت طرحواره خویشتن تحول نیافته بسیار مهم است. برای این کار باید بیان نیازهای خود، نه گفتن در مواقع ضروری و صرف زمان برای مراقبت از خود را تمرین کنید.
مراقبت از خود
فعالیت‌هایی مانند ورزش، مدیتیشن یا دنبال کردن سرگرمی‌های سالم نیز در کاهش علائم این طرحواره موثر است. همه ما باید این نکته را در نظر داشته باشیم که سلامت فیزیکی و روانی روی یکدیگر تاثیر می‌گذارند.
کمک گرفتن از افراد
این که بتوانید روی گروه مشخصی از افراد حساب باز کنید می‌تواند به شما در مسیر درمان کمک کند. سعی کنید از افرادی که به آنها اعتماد دارید، کمک بگیرید. گاهی اوقات بیان مشکلات فشار روانی آنها را به طرز عجیبی کاهش می‌دهد.
روان-درمانی
روان درمانی نیز می‌تواند در درمان افراد درگیر با طرحواره خویشتن تحول نیافته مفید باشد. این روش درمانی به افراد کمک می‌کند تا الگوهای فکری ناسالم خود را شناسایی کنند و آنها را به چالش بکشند. در مرحله دوم این نوع درمان، الگوهای فکری سالم به فرد درگیر آموزش داده می‌شود.
دارو-درمانی
داروی خاصی برای مدیریت یا تغییر طرحواره‌های ذهنی ما وجود ندارد. با این همه ممکن است برای کنترل علائم مختلف این طرحواره مانند اضطراب و استرس شدید، از داروها استفاده شود.
دست آخر باید به این نکته مهم توجه کرد که کمک گرفتن از یک متخصص روانپزشک، بهترین و مطمئن‌ترین راه برای مدیریت طحواره‌های مختلف است. متخصص روانپزشک آموزش دیده است تا در چنین شرایطی بتواند به افراد درگیر کمک کند. به علاوه، علائم طرحواره‌های مختلف شباهت‌های زیادی با دیگر اختلالات روانی در انسان‌ها دارند؛ در نتیجه تشخیص این دست از اختلالات به نظر یک متخصص نیاز دارد.
کلام آخر و نکات پایانی
در این مقاله، طرحواره خویشتن تحول نیافته را بررسی کرده‌ایم، مفهومی روانشناختی که تأثیر متقابل روابط و ادراک ما را روشن می‌کند. درک طرحواره درهم تنیدگی از این جهت برای ما مهم است که به ما کمک می‌کند بتوانیم سلامت جامعه را تضمین کنیم. به علاوه با شناخت الگوهای ایجاد کننده این طرحواره می‌توانیم از بروز آن در خانواده‌های خودمان جلوگیری کنیم.
نهایتا باید به یاد داشته باشید! اگر شما یا شخصی که می‌شناسید با علائم مختلف طرحواره خویشتن تحول نیافته درگیر هستید، در اولین قدم برای درمان خود باید از یک متخصص کمک بگیرید. تیم متخصصین آنلایف می‌توانند در چنین شرایطی به شما کمک کنند. اگر تجربه درگیری با این طرحواره را دارید یا سوالی دارید، می‌تواند در بخش نظرات آنها را با ما و دیگر کاربران سایت در میان بگذارید.
بزرگسال سالم
