در دنیای دیجیتال امروزی که همه چیز در گوشی‌های موبایل، تبلت‌ها و رایانه‌های ما خلاصه می‌شود، سلامت روان کودک بیش از پیش اهمیت پیدا می‌کند. غافل از اینکه همین بازی‌های کودکانه روان و باورهای کودک را شکل می‌دهند، بسیاری از خانواده‌ها به اهمیت بازی با کودک توجه نمی‌کنند! در این مقاله همراه آنلایف باشید تا تاثیرات بسیار جالب بازی بر روان کودک را بررسی کنیم.
اهمیت سلامت روان کودک
سلامت روان کودک یکی از جنبه‌های حیاتی زندگی سالم او در زمان کودکی و بزرگسالی است. رشد عاطفی، روانی و اجتماعی کودکان در فرایند بازی دوچندان می‌شود. در واقع همین سلامت روان کودک است که بر نحوه تفکر، احساس و عمل او در دوران کودکی تا نوجوانی تأثیر می‌گذارد. قدرت یادگیری، ایجاد روابط و کنار آمدن با تغییرات یا ناملایمات زندگی نیز تحت تاثیر همین سلامت روان قرار می‌گیرند.
هر چقدر که از اهمیت سلامت روان در رشد کودک بگوییم اغراق نکرده‌ایم. شاید جالب باشد که بدانید تحقیقات مختلف تاثیرات بسیار وسیع وضعیت سلامت روان کودک بر مدیریت استرس و اضطراب او در بزرگسالی را تایید می‌کنند.
آن سوی ماجرا، مشکلات سلامت روان در کودکان به صورت طیف وسیعی از اختلالات مانند مشکل در توجه، بیش فعالی یا کناره گیری از تعاملات اجتماعی ظاهر می‌شوند. در نتیجه، مداخله به موقع خانواده می‌تواند زندگی سالم و موفق کودک را تضمین کند. اما سوال اصلی اینجا است که چطور می‌توان سطح سلامت روانی کودک را ارتقا داد؟با بازی!
در خانواده‌های ما، بازی با کودک به عنوان فعالیتی برای پر کردن اوقات فراغت خانواده و کودک تلقی می‌شود؛ در حالی که همین بازی‌های ساده آینده کودک را شکل می‌دهند. بازی کردن به کودکان اجازه می‌دهد تا محیط اطراف خود را کشف کنند، افکار خود را بیان کنند و یاد بگیرند چطور می‌توانند با احساسات خود کنار بیایند. در ادامه این مقاله بیشتر با اهمیت این مسئله آشنا خواهیم شد.
نقش بازی در رشد کودک
قبل از هر چیز بگذارید یک تعریف کلی از بازی در نگاه کودکان داشته باشیم! بازی یعنی فعالیتی که آزادانه توسط کودک انتخاب می‌شود و کودک برای انجام آن انگیزه درونی داشته باشد. در واقع بازی از نگاه کودکان، مسیری لذت‌بخش است که هدف آن اهمیت چندانی ندارد. این بازی می‌تواند فردی یا گروهی باشد و با اسباب بازی یا بدون آن پیش برود. نهایتا مسئله مهمی که باید به یاد داشته باشیم، تاثیر این بازی‌ها و رفتار ما در رشد جسمانی کودک است که در ادامه برخی از آنها را بررسی خواهیم کرد.
رشد جسمانی
بازی به رشد مهارت‌های حرکتی، هماهنگی و قدرت بدنی کودکان کمک می‌کند. در واقع این بازی‌ها هستند که کودک را تشویق می‌کنند تا محیط خود را کشف کند و توانایی‌های فیزیکی جدیدی بیاموزد. دنبال کردن یک پرنده، تماشای حرکت مورچه‌ها و … از نگاه کودکان بازی محسوب می‌شوند.
رشد شناختی
بازی با کودک باعث تحریک کنجکاوی و افزایش قدرت قوه تخیل می‌شود که برای رشد شناختی کودک حیاتی هستند. کنجکاوی و تخیل به کودکان کمک می‌کنند تا دنیای اطراف خود را بهتر درک کنند و بتوانند با تفکری خلاقانه مشکلات را حل کنند. بازی همچنین به رشد مهارت‌های زبانی کودک و بهبود تمرکز او کمک می‌کند.
رشد اجتماعی
کودکان از طریق بازی تعامل صحیح با دیگران را یاد می‌گیرند. در واقع همین بازی‌ها هستند که هنجارهای اجتماعی را به کودک می‌آموزند و حس همدلی را در آنها توسعه می‌دهند. کودک شما در فرایند بازی اشتراک سازنده، مذاکره، و قدرت حل تعارضات را به دست می‌آورد؛ مهارت‌هایی که در تعاملات اجتماعی نقش پررنگی دارند.
بازی با کودک و ارتباط آن با سلامت روان
قبلا راجع به تاثیر بازی بر روابط اجتماعی کودک صحبت کرده‌ایم! بالاترهم به این نکته اشاره کردیم که بازی با کودک یک سرگرمی نیست! بلکه به عنوان یک ابزار رشدی قدرتمند عمل می‌کند که به شکل وسیعی بر سلامت روان کودک تاثیر می‌گذارد. در ادامه، مهم‌ترین اثرات بازی بر سلامت روان کودک را بررسی خواهیم کرد:
مدیریت استرس
بازی می‌تواند به عنوان یکی از کاهش دهنده‌های طبیعی استرس عمل کند. بازی با کودکان به آنها کمک می‌کند تا احساسات خود را بیان کنند و اضطراب و استرس خود را کاهش دهند. بازی کردن باعث افزایش تولید اندورفین نیز می‌شود که باعث ایجاد احساسات مثبت در کودک می‌شود. تاثیرات این بازی‌ها تا بزرگسالی در کنار کودک خواهند ماند و به او کمک می‌کنند بتواند استرس خود را بهتر مدیریت کند.
تنظیم عاطفی
یکی از مشکلات کودکان و خانواده‌ها در دنیای دیجیتال امروزی، عدم بیان درست عواطف و احساسات است. بازی با کودک به او اجازه می‌دهد تا احساسات جدیدی را تجربه کند و بتواند آنها را به درستی دسته‌بندی کند. بازی‌های گروهی به کودکان اجازه می‌دهند تا یاد بگیرند چطور احساسات خود را مدیریت کنند.
تحقیقات مختلف ارتباطات بین بازی و سلامت روان کودک را تایید می‌کنند. مطالعات مختلف در مجله American Journal of Play نشان می‌دهد که بازی می‌تواند به رشد مهارت‌های اجتماعی و عاطفی کودکان کمک کند؛ مسئله‌ای که برای ارتقا سطح سلامت روان کودک بسیار مهم است.
نظر دکتر پیتر گری، استاد پژوهشی دانشگاه بوستون درباره اهمیت بازی:
"بازی به کودکان نشان می‌دهد که کنترل زندگی خود را در دست دارند؛ در واقع زمان بازی با کودک تنها زمانی است که آنها کنترل زندگی خود را در دست دارند. اهمیت بازی زمانی پررنگ‌تر می‌شود که بدانیم آنقدر که باید به کودکان خود اجازه نمی‌دهیم تا کنترل زندگی‌شان را در دست بگیرند."
تشویق کودک به بازی
اگر کودک شما علاقه‌ای به بازی با شما یا دیگر کودکان نشان نمی‌دهد، باید یک روند تشویقی برای بهبود شرایط در پیش بگیرید! اولین فکری که بعد از کلمه تشویق به ذهن خانواده‌ها می‌رسد، خرید اسباب بازی‌های بیشتر برای کودک است. با اینکه این طرز تفکر اشتباه نیست اما همه کاری نیست که باید برای تشویق کودک انجام دهیم. در این بخش برخی از راه‌های تشویقی برای بازی با کودک را بررسی خواهیم کرد.
تنوع می‌تواند سازنده باشد
این مورد به اسباب بازی‌های متنوع مربوط می‌شود! اسباب بازی‌های بیشتر به کودک حق انتخاب می‌دهند تا بتواند بازی که دوست دارد را پیدا کند. البته باید به این نکته توجه کنید که این تنوع باید در حد استاندارد بماند.
ایجاد محیط بازی امن برای کودکان
به عنوان والدین کودک باید مطمئن شوید که محیط بازی ایمن و عاری از خطر است. تهویه درست، نور کافی و مواردی از این دست می‌توانند روحیه کودک به هنگام بازی را تحت تاثیر قرار دهند. گاهی اوقات ایجاد یک فضای اختصاصی برای بازی نیز می‌تواند سازنده باشد.
ساختار بازی‌ها را رها کنید!
سعی نکنید استفاده از اسباب بازی‌ها را به تعریف آنها محدود کنید. مثلا اگر کودک شما سعی می‌کند با ماشین اسباب بازی‌اش پرواز کند یا قصد دارد از عروسک خرسی‌اش به عنوان یک پرنده استفاده کند، جلوی او را نگیرید. اجازه بدهید خود کودک به کاوش بپردازد و بازی‌های جدید خلق کند. بازی‌های بدون ساختار به کودکان اجازه می‌دهند بیشتر از تخیل و خلاقیت خود استفاده کنند.
بازی با کودک یعنی نمایش علاقه
نسبت به بازی‌های کودک خود بی‌تفاوت نباشید! سعی کنید به بازی‌ها علاقه نشان دهید و با کودک خود همراه شوید. رهبری را به کودک خود بسپارید اما او را تنها نگذارید. یکی از مهم‌ترین اصول بازی با کودک، همین تمایل شما برای شرکت در بازی است.
بازی در فضای باز
بازی در فضای باز محیطی متفاوت در اختیار کودک می‌گذارد که به او اجازه می‌دهد فعالیت بدنی بیشتری داشته باشد. به علاوه، حس ماجراجویی کودک در فضای بازی چندین برابر می‌شود.
محدود کردن زمان استفاده از گوشی و تبلت
بازی‌های دیجیتال می‌توانند منبع خوبی برای آموزش کودکان ما باشند اما باید میزان استفاده از این بازی‌ها را محدود کرد. استفاده بیش از حد از گوشی موبایل، تبلت یا رایانه‌ها برای بازی می‌تواند اثرات بسیار مخربی روی کودک و آینده او داشته باشد. برای درک بهتر این موضوع می‌توانید مقالات ما در رابطه با بازی‌های رایانه‌ای و سلامت کودک را مطالعه کنید.
به بازی احترام بگذارید!
با اینکه ممکن است برخی از بازی‌های کودک شما احمقانه به نظر برسند، باید این حقیقت را بپذیرید که این بازی‌ها روش کودک شما برای درک بهتر جهان هستند! پس به جای مخالفت با آنها، به این بازی‌ها احترام بگذارید. به یاد داشته باشید، هدف ما از بازی با کودک، آموزش نحوه بازی نیست!
بازی های پیشنهادی برای والدین و کودکان
تا به اینجای مقاله اهمیت بازی با کودک را بررسی کردیم و تاثیرات آن بر سلامت روانی کودک را زیر ذره‌بین بردیم. حالا می‌توانیم به سراغ بازی‌هایی برویم که می‌توانند برای ما و کودکان جذاب باشند!
بازی‌های جست و جو محور
بازی‌های کلاسیکی مانند قایم‌باشک از این دست بازی‌ها هستند. این دست از بازی‌ها می‌توانند صبر و حوصله را در کودک تقویت کنند.
بازی‌های داستان محور
با کودک خود داستانی بسازید که در آن یک نفر به ماجراجویی می‌رود، تلاش می‌کند، شکست می‌خورد و نهایتا به هدف خود می‌رسد. این دسته از بازی‌ها باعث افزایش خلاقیت و مهارت‌های زبانی کودک می‌شوند.
پازل‌ها
حل پازل‌های مختلف می‌توانید یکی از بازی‌های جذاب و آموزنده برای کودک باشد. قدرت حل مسئله و صبر کودک در پازل‌ها تقویت می‌شود. باز هم این نکته را به شما یادآوری می‌کنیم که بازی با کودک یک تفریح ساده نیست پس باید در فرایند بازی، در کنار او باشید!
بازی‌های نقش‌آفرینی
بازی‌هایی مانند خرید از فروشگاه یا انتخاب یک انیمیشن برای آخر هفته می‌توانند به کودکان در درک نقش‌ها و موقعیت‌های مختلف اجتماعی کمک کنند.
کار دستی یا صنایع دستی
یک اسباب بازی جدید بسازید یا یک لانه برای پرنده‌های بیرون خانه بسازید. ساخت کار دستی خلاقیت کودک را تقویت می‌کند و به او اجازه می‌دهد در حل مشکلات، تک بعدی فکر نکند.
بازی‌های رومیزی
بازی‌هایی مانند «مار و پله یا حتی شطرنج می‌توانند به کودکان قوانین، نوبت گرفتن و اخلاق ورزشی را آموزش دهند. این بازی‌ها قدرت حل مسئله در کودکان را نیز تقویت می‌کنند.
طبیعت گردی
طبیعت گردی و یافتن حیوانات مختلف در طبیعت می‌تواند شگرد جذابی برای بازی با کودک باشد. این نوع بازی‌ها علاوه بر تقویت حس کنجکاوی و ماجراجویی، کودک را با طبیعت و حیوانات آشنا می‌کنند.
به یاد داشته باشید که هدف این بازی‌ها مشغول نگه‌داشتن کودک نیست، بلکه ایجاد محیطی سرگرم‌کننده و امن است که کودکان در آن به یادگیری، رشد و ارتقا سطح سلامت روانی می‌پردازند.
کلام آخر؛ اصول بازی با کودک
یک بار دیگر به این نکته مهم اشاره می‌کنیم که بازی برای کودکان چیزی فراتر از یک سرگرمی برای گذراندن وقت یا صرف انرژی است. بازی با کودک بخش مهمی از مسیر رشد آنها را شکل می‌دهد و به صورت مستقیم سلامت روان آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کودکان از طریق بازی یاد می‌گیرند که احساسات خود را هدایت کنند، با دیگران تعامل داشته باشند و دنیای اطراف خود را درک کنند. به عنوان والدین کودک، درک تأثیر عمیق بازی بر سلامت روان کودک اولین گام برای تضمین سلامت روان آنها و تضمین سلامت روانی آنها در بزرگسالی است.
با فراهم کردن محیطی امن و محرک برای بازی، به کارگیری انواع مختلف بازی و مشارکت در فعالیت‌های مختلف کودکان می‌توانیم بازی با کودک را به یک فرایند آموزشی مناسب تبدیل کنیم. به یاد داشته باشید که همه بازی‌ها چه نقش آفرینی باشند چه یک پازل، گامی در جهت ایجاد پایه‌ای قوی برای سلامت روان کودکان محسوب می‌شوند. بیایید همدیگر را به بازی کردن تشویق کنیم! تیم مشاوره آنلایف می‌تواند به شما کمک کند از بازی‌های برای آموزش کودک خود استفاده کنید. برای شروع هم می‌توانید وبینار اصول بازی با کودک را تماشا کنید.
کودک سالم
