شش نکته ضروری روانشناسی برای والدین تک فرزند

تک فرزند بودن ممکن است برای بعضی‌ها در سنینی از زندگی، به ویژه دوران کودکی، یک رویا باشد. با این حال والدین تک فرزند باید نسبت به شش نکته مهم و ضروری آگاه باشند تا از آسیب‌های تک فرزندی جلوگیری کنند. در ادامه به بررسی آسیب‌های تک فرزندی می‌پردازیم و راه‌های جلوگیری از آسیب را برای والدین تک فرزند شرح می‌دهیم:

1-با رسیدگی بیش‌ازحد به فرزندتان، به او آسیب نزنید!

یکی از مهم‌ترین و شایع‌ترین خطراتی که تک فرزندها را تهدید می‌کند، آسیب ناشی از زیاده‌روی والدین در رسیدگی به آن‌ها است. احتمال این مسئله زیاد است، چرا که خواهر و برادر دیگری وجود ندارد که در صف گرفتن اسباب بازی یا هدیه باشد. گاهی والدین تک فرزند بودن باعث می‌شود که پدر و مادر بیش از حد به فرزندشان رسیدگی کنند.

با تعیین محدودیت‌ها می‌توان رسیدگی زیاد به فرزند را کنترل کرد. برای ارائه هدیه، پول و هرگونه تشویق دیگری محدودیت تعیین کنید و به آن پایبند باشید.

هم‌چنین می‌توانید برای فرزندتان برنامه‌ای ترتیب دهید که بر اساس آن و در ازای به دست آوردن موفقیت و یا دست‌آوردی، پاداش و هدیه دریافت کند. در نظر داشته باشید که این هدیه دادن باید محدود به انجام کارهایی فراتر از مسئولیت‌های عادی و روزمره فرزند باشد و نباید موجب شود که کودک کوچک‌ترین وظیفه‌اش را تنها در صورت وجود تشویقی در قالب هدیه انجام دهد. برای مثال اگر فرزند 15 ساله شما جدیدترین بازی ویدیویی را می‌خواهد، باید بابت آن کسب درآمد کند. این مسئله می‌تواند در رسیدن فرد به رضایت تاخیر بیندازد اما در نهایت باعث می‌شود که او ارزش چیزی را که به دست آورده بیشتر بداند و شما نیز در دام والدین تک فرزندی که بیش از حد رسیدگی‌ می‌کنند، نیفتید.

به منظور آگاهی بیشتر نسبت به رفتارهایی که باعث زیاده‌روی در رسیدگی به فرزند می‌شود و راه‌های کنترل آن‌ها، می‌توانید در رویداد «مامان عالی یا مامان کافی» شرکت کنید!

2-با کودک مانند بزرگسال رفتار نکنید!

وقتی والدین تک فرزند هستند، احتمال این که با کودک 8-9 ساله خود مانند بزرگسال رفتار کنند بیشتر است. والدین با این باور که فرزندشان آن‌ها را و آن‌ها نیز فرزندشان را درک می‌کنند، ممکن است با او مانند یک فرد بزرگسال تعامل کنند، در حالی که او هنوز یک کودک است که وقت زیادی را با دو بزرگسال می‌گذراند؛ همین و بس.

از آن جایی که قشر پیشانی مغز تا بزرگسالی هنوز به صورت کامل رشد نکرده است، ممکن است نوجوانان رفتارهای تکانشی از خود نشان دهند و نتوانند رفتار خود را در سطح ایده‌آل کنترل کنند. شما به عنوان والدین تک فرزند باید آگاه باشید که رفتارهای تکانشی در کودکان نیز به همین دلیل اتفاق می‌افتد. بنابراین نباید انتظار داشته باشید که کودکان، مانند بزرگسالان بتوانند شرایط‌ و خودشان را مدیریت کنند. پس به آن‌ها اجازه دهید کودک باشند؛ آن‌ها فقط یک بار در زندگی‌شان فرصت دارند کودک باشند و کودکی کنند.

3-اجازه دهید کودک شما با هم‌سن و سال خود معاشرت کند!

مطالعات نشان می‌دهند که کودکانی که بدون خواهر و برادر بزرگ می‌شوند، کمتر قادرند با هم‌سن و سالان خودشان تعامل داشته باشند. دلیل آن هم این است که کودک کمتر با حل تعارض بین خواهر و برادر مواجه شده است. بنابراین هم‌بازی شدن با هم‌سن و سالان خودش، اهمیت بالایی خواهد داشت.
فراتر از آن، والدین تک فرزند باید اجازه دهند که فرزندشان حل تعارض را با هم‌بازی‌هایش تجربه کند و به مرور این مهارت را بیاموزد. این مسئله به او می‌آموزد که چطور به تنهایی با هم‌سالان خود کنار بیاید و اختلاف‌ها را حل کند.

اکثر مواقع والدین از فرزند خود محافظت می‌کنند و اگر احساس کنند که روحیه فرزندشان آسیب می‌بیند، در تعامل با هم‌سالانش دخالت کرده و با جانب‌داری از فرزند خود، در این روند رشدی اختلال ایجاد می‌کنند. والدین باید با گفت‌وگو در مورد نحوه واکنش در این شرایط، مهارت‌های حل تعارض را به فرزند خود بیاموزند. آموزش حل تعارض به کودکان کمک می‌کند که یاد بگیرند چگونه با هم‌بازی‌هایشان کنار بیایند و حتی اگر خطری از جانب فردی بزرگسال آن‌ها را تهدید کرد، چطور از پس خود بربیایند و موقعیت را مدیریت کنند.

همچنین به منظور اینکه روابط بین فردی و حل تعارض را به فرزند خود بیاموزید می‌توانید در رویداد «اضطراب کودکان در شرایط بحرانی» شرکت کنید!

4-والدین تک فرزند پرتوقع نباشید!

وقتی والدین تک فرزند هستند، همه امیدها و آرزوهای خود را در آینده تنها فرزندشان خلاصه می‌کنند. والدین باید واقع‌بین باشند و انتظارات خود را تنظیم کنند. کودک شما یک انسان است و این انسان، دقیقا شما نیست و شما نیز مالک او نیستید. آن‌ها استعدادها و توانایی‌های خاص خودشان را دارند که با توانایی‌ها و علایق شما متفاوت است. شما باید فرزندتان را بر اساس توانایی‌هایش قضاوت کنید، نه بر اساس آرزوهای خودتان.

هر کودک منحصر به فرد و خاص است؛ ممکن است قهرمان ورزشی باشد یا فردی با توانایی‌های معمول و غیراستثنائی. اگر فردی چهار فرزند داشته باشد، ممکن است هر یک از آن‌ها کاملا با دیگری متفاوت بوده و در حوزه‌هایی کاملا مجزا صاحب توانایی و علاقه باشد. لزومی ندارد هر کدام از چهار فرزند در حوزه‌ عملکردی‌اش در بالاترین سطح (مثلا قهرمان ورزشی یا هنرمند پرآوازه) باشد. اگر یکی از این فرزندان در چنین رتبه ویژه‌ای قرار داشت، هیچ‌کس حق مقایسه او را با خواهرها و برادرانش ندارد؛ چرا که او فردی مستقل از والدین و خواهر و برادرش است.

به عنوان والدین تک فرزند هوشیار و آگاه، به دنبال این باشید که بفهمید استعداد فرزند شما در چیست و چه مهارت‌هایی دارد یا چه مهارت‌هایی می‌تواند کسب کند. او ممکن است در بعضی فعالیت‌ها خوب عمل کند و در برخی دیگر بی‌علاقه و حتی کم‌مهارت باشد. سعی کنید او را در تمام کارهایی که انجام می‌دهد تشویق و حمایت کنید و انتظارات غیرمنطقی و غیرقابل تحقق نداشته باشید.

فراموش نکنید که برای ایجاد حس اعتمادبه‌نفس در فرزندتان نیازی نیست که او تمام مهارت‌های جهان را بلد باشد! با شرکت در رویداد «اعتمادبه‌نفس، از صفرتاصد» می‌توانید دانش‌تان را در این زمینه افزایش دهید.

5-به فرزندتان کارهای روزمره را واگذار کنید تا مسئولیت‌پذیری را یاد بگیرد!

والدین تک فرزند بودن، انجام کارهای خانه را آسان می‌کند؛ کارهایی مثل راه انداختن لباسشویی و نظافت؛ چرا که احتمال کثیف شدن خانه کمتر از شرایطی است که چندین فرزند در خانه باشند. البته گاهی یک فرزند دشوار می‌تواند تمام معادلات را بر هم بزند.

والدینی که چند فرزند دارند به دلیل حجم بیشتر کارها، فرزندان خود را ملزم می‌کنند که علاوه بر کارهای شخصی خود، بخشی از کارهای خانه را نیز انجام دهند. در چنین خانواده‌ای، یک نفر به‌تنهایی نمی‌تواند از عهده همه کارهای خانه برآید و باید با برنامه‌ریزی و مدیریت صحیح، کارها بین اعضای خانواده تقسیم شود. اما احتمال وجود چنین چالش‌ها و راه‌حل‌هایی در خانواده‌ای که یک فرزند دارد کمتر است.

کودکانی که در خانه تنها هستند و خواهر و برادر ندارند هم باید کار کنند. مدیریت این مسئله توسط والدین تک فرزند به آن‌ها کمک می‌کند تا مسئولیت‌پذیر باشند. آن‌ها باید مهارت‌های عملی مانند شستن ظروف، کار با لباسشویی، نحوه کار با جارو برقی و نظافت را بیاموزند و به عبارتی بتوانند از پس زندگی خود بربیایند.

6-سرگرمی ثابت فرزندتان نباشید.

بچه‌ها از والدین خود وقت و توجه می‌خواهند. صرف این وقت و توجه برای شکل‌گیری و بهبود رابطه بین والدین و فرزندان بسیار عالی است اما باید تعادل وجود داشته باشد. به عنوان مثال، اگر مادر با فرزند در خانه تنها است، کودک نباید تمام روز را با مادر وقت بگذراند. والدین تک فرزند نیز برای انجام کارهای شخصی خود و کارهای خانه نیاز به زمان دارند.

برخی والدین وقتی می‌بینند که فرزندشان از آن‌ها وقت برای بازی می‌خواهد، احساس گناه می‌کنند اگر نتوانند این زمان را در اختیارش قرار دهند. اما باید انتظارات معقولی در مورد سرگرمی فرزندشان داشته باشند. به عنوان مثال مادر ممکن است به فرزندش بگوید «من 20 دقیقه با تو قطار بازی می‌کنم و بعدش تو باید 20 دقیقه تنهایی بازی کنی، چون من در حال شستن لباس‌ها هستم». در این شرایط هم کودک توانسته با مادرش بازی کند و هم زمان به خوبی تنظیم شده است.

ایجاد گروه‌های بازی متشکل از کودکانی هم‌سن و سال فرزند شما، می‌تواند بسیار مفید باشد. وقتی کودکی خواهر و برادر ندارد، دوستان هم‌سالش هم‌بازی‌های اصلی او خواهند بود و کمتر از والدین طلب هم‌بازی شدن می‌کنند. والدین می‌توانند خانواده‌هایی را پیدا کنند که نیازها و خواسته‌های مشابهی دارند و این برای کودک و والدین تک فرزند بسیار مفید خواهد بود.

در رویداد «چیکار کنم که کودکم بهم اعتماد کنه» شرکت کنید تا به منظور افزایش راه‌های ارتباط‌گیری با فرزند، ناچار نباشید لزوما زمان بیشتری را با او سپری کنید.

مکان‌هایی برای یافتن هم‌بازی‌ فرزندان والدین تک فرزند

کتابخانه‌های عمومی (کانون‌های پرورش فکری)

بیشتر کتابخانه‌های عمومی و کانون‌های پرورش فکری، برنامه‌هایی برای والدین تک فرزند، والدینی با تعداد فرزندان بیشتر و خود کودکان ارائه می‌کنند. در این مکان‌ها، برنامه‌های متنوعی اعم از کتاب‌خوانی و قصه‌گویی با مشارکت والدین و فرزندان اجرا می‌شود. این برنامه‌ها افراد را به برقراری تعامل با سایر افراد ترغیب می‌کند. از دیگر فعالیت‌هایی که گاهی به شکل تعاملی در کتاب‌خانه‌ها و کانون‌ها برگزار می‌شود، ساخت کاردستی و صنایع دستی است.

اگر احساس کردید که فرزندتان دوستی پیدا کرده است، فرصت را غنیمت بشمارید و سعی کنید شما نیز با والدین دوست فرزندتان آشنا شوید. این کار موجب می‌شود که از آن‌ها برای هم‌بازی شدن با فرزندانتان دعوت کنید.

باشگاه‌های ورزشی

می‌توانید فرزند خود را در باشگاه‌های ورزشی مخصوص کودکان ثبت نام کنید. این نوع مکان‌ها به فرزندان شما کمک می‌کنند تا با هم بازی کنند و علاوه بر ایجاد روابط دوستانه، زمانی از روز را به جای گذراندن در خانه در کنار والدین تک فرزند خود، در اجتماع و در تعامل با افراد متفاوت و هم‌سن خود بگذرانند. عضویت در این کلاس‌ها بر اساس سن کودک انجام می‌شود.

در این باشگاه‌ها و کلاس‌‌های ورزشی نیز فرصت برقراری ارتباط با والدینی که فرزند هم‌سن و سال شما دارند را از دست ندهید. این روابط ممکن است به دوستی‌های عمیق در زندگی تبدیل شود.

کلاس‌های آموزشی دیگر مناسب والدین تک فرزند

کلاس‌هایی مانند کلاس موسیقی، آشپزی، یوگا، زبان، نقاشی و… همگی از مکان‌هایی برای گذراندن وقت، یادگیری مهارت‌هایی توسط کودکان و ایجاد دایره دوستی است.

جمع‌بندی

بزرگترین نکته کلیدی برای والدین تک فرزند این است که آگاه باشند فرزندشان به بازی با هم‌سالان خود نیاز دارد. از آن جا که خواهر و برادری ندارد، باید بیرون از محیط خانه با دوستان خود تعامل کند. والدین می‌توانند کلاس‌ها و فعالیت‌هایی را که مناسب سن فرزندشان است پیدا کنند و از این فرصت برای هم‌بازی شدن بچه‌ها و البته ارتباط والدین با هم بهره ببرند.

آیا شما هم والدین تک فرزند هستید؟ در فرایند تربیت و رشد فرزند با چه چالش‌هایی روبرو بوده‌اید؟ برای برطرف کردن آن‌ها به چه راه‌حل‌هایی رسیده‌اید و توصیه‌تان برای والدین دیگر چیست؟ با ما در میان بگذارید!