خواب یکی از مراحل زندگی روزمره ما است که به اندازه تنفس و غذایی که می‌خوریم در سلامتی ما تاثیر می‌گذارد. با این همه، میلیلون‌ها نفر از انسان‌ها در سراسر جهان از اختلالات خواب رنج می‌برند. مشکلی که زندگی روزمره آنها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و سلامت فیزیکی و روانی آنها را به خطر می‌اندازد.
از همین جهت، شناخت اختلالات خواب تنها یک ضرورت پزشکی نیست و افرادی که دوست دارند کیفیت زندگی خود را ارتقا دهند باید با انواع اختلال خواب و روش‌های درمان آن آشنا باشند. در این مقاله همراه ما باشید تا با درک مفهوم خواب و آشنایی با عوامل تاثیرگذار بر آن، خواب بهتری داشته باشیم!
فرایند خواب و اهمیت آن
اولین چیزی که باید راجع به خواب بدانید، این است که تنها هدف خواب رفع خستگی نیست. بدن ما برای تنظیم بسیاری از هورمون‌ها و مدیریت سلامت اعضای مختلف به خواب نیاز دارد!
خواب به زبان علم!
خواب در بدن ما توسط دو سیستم مختلف کنترل می‌شود: یکی هموستاز خواب/بیداری است و دیگری ساعت بیولوژیکی بدن… اگر برای مدت زمان زیادی بیدار باشید، هموستاز خواب/بیداری وارد عمل می‌شود و این هشدار را به ما می‌دهد که بیش از حد بیدار بوده‌ایم و به خواب نیاز داریم.
سیستم دوم بدن ما برای تنظیم خواب، ساعت بیولوژیکی بدن ما است که حالت‌های خواب آلودگی و هوشیاری را در بازه‌های زمانی مختلف در طول روز برنامه‌ریزی می‌کند. تا به اینجای کار می‌توانیم نتیجه بگیریم که هر نوع اختلال خواب نتیجه عدم عملکرد مناسب این دو سیستم است.
مراحل خواب
شاید جالب باشد بدانید خواب چند مرحله از جمله REM دارد. در مرحله اول خواب، فرد به راحتی بیدار می‌شود و نسبت به اتفاقاتی که اطرافش می‌افتد هوشیار است. در مرحله دوم خواب، دمای بدن و ضربان قلب کاهش پیدا می‌کند. مرحله سوم که مهم‌ترین مرحله از خواب است، عمیق‌تر از دو مرحله قبل است و به شدت برای ترمیم بافت‌های بدن ضروری است. فاز REM در خواب همان بخشی است که رویا می‌بینید. این مرحله از خواب تاثیر بسیار پررنگی در سلامت روان و اخلاقیات فرد می‌گذارد.
چرا خواب مهم است؟
همانطور که کمی قبل اشاره کردیم، خواب تنها برای رفع خستگی نیست و وظایف بسیار مهم‌تری بر عهده دارد. خواب به مغز اجازه می‌دهد داده‌هایی که در طول روز دریافت کرده است را پردازش کند. به علاوه قلب ما در زمان خواب فشار کمتری تحمل می‌کند؛ در نتیجه قلب و عروق بدن وارد فاز ترمیم می‌شوند. حالا فرض کنی اختلال خواب پیدا کنید؛ در چنین حالتی تمامی این مراحل بهم می‌ریزد و سلامت شما به خطر می‌افتد.
اختلالات رایج خواب
به بخش جذاب مقاله رسیدیم! به هر الگوی خوابی که الگوی خواب طبیعی را برهم بزند، اختلال خواب گفته می‌شود. متاسفانه بیش از 80 نوع مختلف از اختلال خواب وجود دارد که سلامت روانی انسان‌ها را درگیر خود کرده است. در این بخش به رایج‌ترین اختلالات خواب در انسان‌ها می‌پردازیم.
بی‌خوابی (Insomnia)
بی‌خوابی یا Insomnia شایع‌ترین نوع اختلال خواب در جهان است! این اختلال باعث ایجاد مشکل در به خواب رفتن، خواب ماندن یا زود بیدار شدن می‌شود که به آرامی زندگی فرد درگیر را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
بی خوابی می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند استرس، اضطراب، افسردگی، برخی داروها، کافئین، عوامل محیطی مانند صدا یا نور و شرایط پزشکی مانند درد مزمن یا آسم باشد.
علائم بی خوابی عبارتند از: مشکل در به خواب رفتن، بیدار شدن در طول شب، بیدار شدن زودهنگام، عدم رفع خستگی پس از خواب شبانه، خستگی یا خواب آلودگی در طول روز، تحریک پذیری، افسردگی یا اضطراب، مشکل در توجه، تمرکز بر وظایف یا به خاطر سپردن، افزایش خطاها یا تصادفات.
آپنه خواب (Sleep apnea)
آپنه خواب یکی از اختلال‌های بسیار جدی است که باعث می‌شود تنفس افراد در هنگام خواب به صورت مکرر قطع و وصل شود. این عارضه اغلب بدون تشخیص فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ چرا که پزشک نمی‌تواند در یک جلسه ویزیت متوجه مشکل شود و بیمار به دلیل بروز علائم در زمان خواب متوجه مشکل نمی‌شود
عواملی که بر درگیری بیمار با آپنه خواب تاثیر می‌گذارند عبارتند از: اضافه وزن، جنسیت مذکر، سن بالای 40 سال، داشتن گردنی بزرگ، داشتن سابقه خانوادگی آپنه خواب، رفلاکس معده به مری (GERD) و انسداد بینی به دلیل آلرژی یا مشکلات سینوسی.
علائم شایع آپنه خواب عبارتند از: خروپف با صدای بلند، نفس نفس زدن در هنگام خواب، بیدار شدن با خشکی دهان، سردرد صبحگاهی، مشکل در خواب ماندن (بی‌خوابی).
سندرم پاهای بی قرار
سندرم پاهای بیقرار یا RLS اختلالی عصبی است که با میل حرکت دادن بدن برای متوقف کردن احساسات ناخوشایند یا عجیب و غریب نمایان می‌شود. این تمایل به حرکت‌های ناگهانی در خواب اغلب در پاها اتفاق می‌افتد اما می تواند هر قسمتی از بدن را تحت تاثیر قرار دهد.
RLS اغلب با برخی از شرایط سلامتی از جمله نارسایی کلیه، دیابت، نوروپاتی محیطی و کمبود آهن مرتبط است. برخی از داروها نیز ممکن است علائم RLS را بدتر کنند.
علائم RLS معمولاً در شب یا زمانی که فرد در حال استراحت است، مانند نشستن یا دراز کشیدن، بدتر می‌شود. سندرم پای بی قرار می‌تواند در هر سنی شروع شود اما همیشه با افزایش سن بدتر می‌شود.
نارکولپسی
نارکولپسی بیشتر از اختلال خواب، یک اختلال عصبی است که بر کنترل خواب و بیداری تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به نارکولپسی دچار خواب آلودگی بیش از حد و غیرقابل کنترل می‌شوند.
علت دقیق نارکولپسی ناشناخته است، اما اعتقاد بر این است که رابطه‌ای مستقیم با کمبود هیپوکرتین دارد. عوامل ژنتیکی نیز ممکن است در بروز این اختلال نقش داشته باشند زیرا نارکولپسی گاها در اعضای مختلف یک خانواده دیده می‌شود.
علائم نارکولپسی شامل خواب آلودگی بیش از حد در طول روز، از دست دادن ناگهانی تون عضلانی، فلج خواب، تغییر در خواب حرکت سریع چشم (REM) و توهم است.
درمان انواع مختلف اختلال خواب
گزینه های درمانی مختلفی مانند درمان‌های پزشکی، تغییر سبک زندگی یا رفتار درمانی برای درمان بی‌خوابی وجود دارد. با این حال نمی‌توان بدون مشورت پزشک به سراغ هیچکدام از این موارد رفت چرا که ممکن است علائم اختلال را تشدید کنند.
درمان‌های پزشکی-دارویی
درمان‌های پزشکی-دارویی برای درمان اختلال خواب شامل داروهای تجویزی، دستگاه‌های تنفسی (مانند CPAP برای آپنه خواب) یا جراحی (در موارد شدید) می‌شود.
رفتار درمان
درمان‌هایی مانند رفتار درمانی برای بی‌خوابی (CBT-I) می‌تواند در درمان برخی اختلالات خواب بسیار موثر باشد. این نوع درمان به شما کمک می2کند افکار و رفتارهایی را که با خواب تداخل دارند را تغییر دهید.
تغییر سبک زندگی
تغییرات در سبک زندگی می‌تواند کیفیت خواب شما را به میزان قابل توجهی بهبود بخشد. حفظ برنامه خواب منظم، ایجاد محیطی آرام، محدود کردن چرت‌های روزانه، ورزش منظم، مدیریت استرس و توجه به عادات خوردن و نوشیدن به صورت مستقیم بر کیفیت خواب شما تاثیر می‌گذارند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اختلالات خواب می‌توانند به میزان قابل توجهی کیفیت زندگی و سلامت شما تاثیر بگذارد. اگر هر یک از موارد زیر را تجربه کردید، برای بررسی و شروع درمان به پزشک مراجعه کنید:
1. تمام روز خسته هستید! اگر تمام روز خسته هستید، یا کم خوابی دارید یا کیفیت خواب مناسبی ندارید. در هر صورت، چنین حالتی می‌تواند نشانه بسیار مشخصی از اختلال خواب باشد.
2. اطرافیان متوجه مشکلات شما می‌شوند! ممکن است اطرافیان شما متوجه شوند که شما با صدای بلند خروپف میکنید، نفس نفس می‌زنید، یا در بازه‌های زمانی مختلف در طول شب تنفس شما قطع می‌شود.
3. سیکل خواب به درستی پیش نمی‌رود. طبیعی است که گهگاهی تنوانید خواب شبانه خوبی داشته باشید اما اگر به صورت مداوم به خواب نرفتن یا از خواب پریدن‌های مداوم را تجربه میکنید، احتمالا درگیر اختلال خواب شده‌اید.
4. خیلی زود از خواب بیدار می شوید! اگر دائماً زودتر از زمانی که می‌خواهید از خواب بیدار می‌شوید و نمی‌توانید دوباره بخوابید، بهتر است با یک متخصص صحبت کنید.
5. حرکات یا رفتارهای غیرمعمولی در طول خواب دارید! راه رفتن در خواب، وحشت شبانه، یا سایر رفتارهای غیرعادی در طول خواب شامل این موارد می‌شوند.
به یاد داشته باشید، اگر علائم اختلال خواب را تجربه میکنید، باید با یک پزشک متخصص صحبت کنید. اختلال خواب در بلندمدت تمامی بخش‌های زندگی شما را تحت تاثیر قرار خواهد داد و اگر به موقع درمان نشود می‌تواند سلامت روانی اطرافیان شما را نیز به خطر بیاندازد.
کلام آخر در رابطه با اختلال خواب
اختلالات خواب چیزی بیش از یک عدم رفع خستگی ساده پس از خواب شبانه است. اختلال خواب می‌تواند تأثیرات جدی بر سلامت، رفاه و کیفیت زندگی ما داشته باشد. شناخت درست این اختلالات، علل، علائم و درمان آنها اولین قدم برای داشتن خوابی بهتر و ارتقا سلامت روانی است.
به یاد داشته باشید، اگر با اختلالات خواب دست و پنجه نرم میکنید، تنها نیستید. میلیون‌ها نفر در سراسر جهان با چالش‌های مشابه‌ای روبرو هستند. اگر علائم اختلال خواب را تجربه میکنید، از مراجعه به یک پزشک متخصص دریغ نکنید. با درمان مناسب و تغییر سبک زندگی، خواب خوب می‌تواند زندگی شما را دگرگون کند.
امیدواریم این راهنمای جامع، بینش ارزشمندی در مورد دنیای اختلالات خواب ارائه کرده باشد. خوب بخوابید و مراقب باشید! اگر احساس میکنید به مطالعه بیشتر و کمک‌های یک متخصص در این حوزه نیاز دارید می‌توانید از وبینار درمان اختلالات خواب یا مشاوره مستقیم با کارشناسان آنلایف استفاده کنید.
بزرگسال سالم
