همه ما در مسیر زندگی، با موانع و چالش‌هایی مواجه می‌شویم که می‌توانند منجر به شکست ما در رسیدن به اهدافمان شوند. با این همه نمی‌توان این مسئله را نادیده گرفت که شکست همیشه چیز بدی نیست! شکست‌های ما می‌توانند به ابزاری قدرتمند برای رشد و یادگیری تبدیل شوند. دقیقا در همین فضا است که با موضوعی به نام طرحواره شکست رو به رو می‌شویم…
طرحواره شکست چارچوبی شناختی است که نحوه درک و واکنش ما به شکست را مشخص می‌کند. در واقع وقتی از طرحواره شکست صحبت می‌کنیم، تنها به تجربه‌های شکست نمی‌پردازیم بلکه نحوه تفسیر شکست‌ها و تأثیر آنها بر اقداماتی که در آینده انجام خواهیم داد را بررسی می‌کنیم. همین مسئله باعث می‌شود تا درک طرحواره شکست برای ما اهمیت بسیار زیادی پیدا کند.
در این مقاله، با نگاهی عمیق‌تر به مفهوم طرحواره شکست، به اجزای آن، تأثیر آن بر زندگی و اینکه چگونه می‌توانیم طرحواره شکست خود را برای بهتر شدن تغییر دهیم، خواهیم پرداخت. پس همراه ما باشید تا به تمام سوالات شما پاسخ دهیم.
شکست چیست؟
برای اینکه بتوانیم طرحواره شکست را تعریف کنیم باید یک تعریف کلی از شکست داشته باشیم. شکست تجربه‌ای جهانی که اغلب برای ما انسان‌ها بار منفی به همراه دارد. بسیاری از ما شکست را پایان راه می‌دانیم چرا که حس می‌کنیم تمام تلاش‌هایمان با یک شکست معنای خود را از دست می‌دهند. چنین دیدگاهی می‌تواند ما را محدود کند و مانع رشد ما شود! پس باید چه کنیم؟
در واقع، شکست یک حالت قطعی نیست، بلکه یک شکست موقت است. این بخش مهمی از فرآیند یادگیری است که درس ها و بینش های ارزشمندی را ارائه می دهد که در غیر این صورت به دست نمی آوردیم. هر شکست ما را یک قدم به موفقیت نزدیک‌تر می‌کند و به ما نشان می‌دهد چه چیزی کار نمی‌کند و ما را وادار می‌کند تا چه چیزی را پیدا کنیم.
شکست می‌تواند در هر زمینه‌ای شکل و شمایل متفاوتی به خود بگیرد. شکست می‌تواند در زندگی شخصی ما به یک قطع رابطه احساسی تبدیل شود یا در زندگی تحصیلی ما به محقق نشدن نتایج یک تحقیق اطلاق شود. یک رد پیشنهاد ساده نیز می‌تواند در شرایط مشخص به عنوان یک شکست در نظر گرفته شود.
با در نظر گرفتن همه این موارد می‌توانیم این نتیجه‌گیری را داشته باشیم که شکست بازتابی از توانایی‌ها یا ارزش‌های ما نیست بلکه حسی است که بعد از به نتیجه نرسیدن به ما دست می‌دهد. با پذیرش شکست و بررسی آن می‌توانیم به راحتی به نتیجه دلخواه برسیم و برای این کار لازم است طرحواره شکست خود را بشکنیم!
طرحواره شکست چیست؟
طرحواره شکست یک چارچوب شناختی یا مدل ذهنی است که ما از آن برای تفسیر و پاسخ به شکست استفاده می کنیم. این مانند لنزی است که از طریق آن تجربیات خود را مشاهده می کنیم، به ویژه آنهایی که شامل شکست یا ناامیدی است. در واقع ما هستیم که باید به سمت امیدواری حرکت کنیم.
مفهوم طرحواره شکست از روان‌شناسی شناختی سرچشمه می‌گیرد، که نشان می‌دهد افکار، ادراکات و تفسیرهای ما از دنیای اطرافمان می‌توانند به طور قابل توجهی بر رفتار و پاسخ‌های احساسی ما تأثیر بگذارند. در زمینه شکست، طرح واره ما تعیین می کند که آیا شکست را به عنوان یک تهدید یا فرصت می بینیم.
طرحواره شکست چیزی نیست که ما با آن متولد شده ایم. در عوض، در طول زمان توسط تجربیات، باورها، ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی و فرهنگی که در معرض آن هستیم شکل می‌گیرد. پویا است و می تواند با مواجهه با تجربیات جدید و به دست آوردن بینش جدید تغییر کند.
درک طرح های شکست ما می تواند ابزار قدرتمندی برای رشد شخصی باشد. با آگاهی از نحوه درک و واکنش خود به شکست، می‌توانیم یاد بگیریم که طرز فکر خود را تغییر دهیم، چالش‌ها را بپذیریم و شکست‌ها را به پله‌هایی برای موفقیت تبدیل کنیم.
اجزای طرحواره شکست
طرحواره شکست از چندین مؤلفه کلیدی تشکیل شده است که در کنار هم به درک و تفسیر ما از شکست می‌انجامند. ممکن است اجزای طرحواره شکست از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند، با این حال به طور معمول موارد زیر در تمام طرحواره‌ها مشترک است.
باورهای فرد درباره شکست
باورهای اساسی ما در مورد شکست که در ذهن ما نهادینه شده‌اند می‌توانند نقش مهمی در درک ما از شکست داشته باشند. به عنوان مثال، برخی از مردم فکر می‌کنند شکست نشانه بیکفایتی است، در حالی که دیگران ممکن است آن را فرصتی برای رشد بدانند.
پاسخ‌های عاطفی به شکست
احساساتی که به هنگام مواجهه با شکست تجربه می‌کنیم نیز می‌توانند نقش مهمی در طرحواره شکست ما داشته باشند. مواردی مانند ناامیدی، سرخوردگی و انعطاف پذیری از انواع پاسخ‌های عاطفی ما به شکست هستند.
پاسخ‌های رفتاری به شکست
پاسخ رفتاری به شکست شامل اقداماتی می‌شود که در پاسخ به شکست در پیش می‌گیریم. برخی از افراد در مواجهه با شکست تسلیم می‌شوند، در حالی که برخی دیگر با تلاش بیشتر مجددا در مسیر خود حرکت می‌کنند.
شکست‌های آینده
این مورد شامل انتظارات یا پیش بینی‌های ما در مورد شکست‌هایی است که ممکن است در آینده تجربه کنیم. معمولا پیش بینی و تفسیر شکست‌های آینده بر اساس تجربیات قبلی صورت می‌گیرد.
با درک این مولفه‌ها، می‌توانیم بینش عمیق‌تری نسبت به طرحواره شکست خود و چگونگی تأثیر آن بر افکار، احساسات و رفتارهایمان به دست بیاوریم. در بخش‌های بعدی مقاله، با تاثیرات این مولفه‌ها بر زندگی فرد و راه حل خروج از این تله خواهیم رفت.
تاثیر طرحواره شکست بر زندگی فردی
طرحواره‌های شکست ما می‌توانند تاثیر عمیقی بر جنبه‌های مختلف زندگی فردی و حتی اجتماعی ما داشته باشند. تله شکست نه تنها بر نحوه درک و پاسخ ما به شکست‌های زندگی‌مان تاثیر می‌گذارد، بلکه نحوه برخورد ما با چالش‌ها، تعیین اهداف و تصمیم گیری‌های آینده را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.
طرز فکر و رفتار
وجود یک طرحواره شکست منفی در انسان می‌تواند به ایجاد تله شکست منجر شود. جایی که ترس از شکست‌ها تمایل ما را برای ریسک کردن یا دنبال کردن اهداف چالش برانگیز محدود می‌کند. از سوی دیگر، طرحواره شکست مثبت می‌تواند انعطاف‌پذیری ما را افزایش دهد و با تشویق بیشتر، عقب‌نشینی‌ها رابه فرصت‌هایی برای یادگیری و رشد بدل کند.
زندگی شخصی
طرحواره شکست می‌تواند با تاثیر بر روابط، عزت نفس و رفاه کلی ما، زندگی شخصی‌مان را تحت تاثیر قرار دهد. برای مثال، اگر شکست را نقصی شخصی بدانیم، احساس بیکفایتی یا بی‌ارزشی خواهیم کرد. در حالی که اگر شکست را پلهای برای موفقیت بدانیم، اعتماد به نفس و خودکارآمدی ما افزایش پیدا خواهد کرد.
زندگی حرفه‌ای
طرحواره شکست ما به صورت کاملا مستقیم در زندگی حرفه‌ای ما نقش دارد. انتخاب شغل، عملکرد شغلی و رضایت شغلی، همگی تحت تاثیر درک و فهم ما از شکست قرار دارند. تله شکست تردید را وارد فرایند انجام و پیشبرد مسئولیت‌های جدید و تغییرات مثبت می‌کند. برعکس همین ماجرا نیز صدق می‌کند! طرحواره شکستی که مثبت باشد می‌تواند ما را به پذیرش چالش‌ها و تلاش برای بهبود مستمر ترغیب کند.
درک تأثیر طرحواره شکست بر زندگی‌هایمان اولین قدم برای تغییر آن است. در بخش بعدی مقاله، استراتژی‌هایی را که برای تغییر طرحواره شکست و تغییر مفهوم آن به کار گرفته می‌شود را بررسی خواهیم کرد.
راه و روش‌های تغییر طرحواره شکست
برای تغییر طرحواره شکست باید به سراغ تغییر باورها، احساسات و رفتارهای مرتبط با شکست رفت. در ادامه چند استراتژی کاربردی که می‌تواند حرکت شما در این مسیر را ساده‌تر کند، بررسی خواهیم کرد.
باورهای خود را اصلاح کنید
با به چالش کشیدن باورهای خود در مورد شکست شروع کنید! به جای اینکه به شکست به عنوان نتیجه‌ای منفی نگاه کنید، آن را فرصت یادگیری در نظر بگیرید که می‌تواند چیزهای زیادی به شما یاد دهد. به یاد داشته باشید، هر فرد موفقی در مقطعی شکست را تجربه کرده است.
احساسات خود را مدیریت کنید
کاملا طبیعی است که هنگام شکست احساس ناامیدی یا ناراحتی کنیم. با این حال، مهم است به این احساسات اجازه ندهیم زندگی ما را تحت کنترل خود بگیرند. تکنیک‌های افزایش تمرکز و مدیریت هیجان را برای مدیریت واکنش عاطفی خود به شکست تمرین کنید.
رفتارهای خود را تغییر دهید
به جای اجتناب از کارهایی که ممکن است منجر به شکست شوند، آنها را در آغوش بگیرید! ریسک کنید و از منطقه امن خود خارج شوید… به یاد داشته باشید که مسیر موفقیت با شکست‌های پی در پی همراه است.
به دنبال حامی باشید
شاید عجیب به نظر برسد اما حمایت از دیگران و مورد حمایت دیگران قرار گرفتن نه تنها نشانه ضعف نیست بلکه نشان می‌دهد آدم شجاعی هستید. به اشتراک گذاشتن تجربیات و احساسات خود با دوستان، خانواده یا یک متخصص سلامت روان می‌تواند فوق العاده مفید باشد.
با خودتان مهربان باشید!
وقتی شکست می‌خورید با خودتان مهربان باشید! فرض کنید با دوستی که شکست خورده است صحبت می‌کنید. چطور او را به تلاش بیشتر و ادامه راه تشویق می‌کنید. باید با خودتان نیز همینطور رفتار کنید.
کلام آخر
زندگی سفری است که شکست در آن اجتناب ناپذیر محسوب می‌شود. با این حال، نحوه درک و واکنش ما به این شکست‌ها می‌تواند به طور قابل توجهی تجربیات و آینده ما را تحت تاثیر قرار دهد. اینجاست که طرحواره شکست وارد عمل می‌شود و به صورت خودکار، درک و رفتارهای شما نسبت به شکست را مشخص می‌کند
طرحواره شکست بخشی ثابت یا ذاتی نیست. در واقع با چهارچوبی شناختی و پویا طرف هستیم که قابل تغییر و بهبود است. با درک و تغییر این طرحواره می‌توانیم رابطه خود با شکست را به ابزاری قدرتمند برای یادگیری تبدیل کنیم. برای آشنایی و درک بهتر این مسئله می‌توانید از وبینار طرحواره شکست آنلایف استفاده کنید. در صورت نیاز به مشاوره نیز می‌توانید روی مشاوران آنلایف حساب باز کنید. متخصصین آنلایف می‌توانند در مسیر شکست طرحواره شکست شما را همراهی کنند!
بزرگسال سالم
