طرحواره یا تله‌های زندگی که با نام اسکما در علم روانشناسی از آن یاد می‌کنیم در واقع الگوهای رفتاری تکراری در پاسخ به موقعیت‌ها و عوامل بیرونی است. معمولا طرحواره‌ها از دوران کودکانی تحت تاثیر تربیت خانوادگی، پدر و مادر، محیط و سایر عوامل شروع به شکل گیری می‌کنند. در واقع این طرحواره‌های ما هستند که به ما امر می‌کنند چگونه رفتار کنیم و چه پاسخی در برابر شرایط و موقعیت‌های مختلف داشته باشیم و می‌تواند تاثیر به سزایی روی زندگی زناشوی و عاطفی، کاری و فردی ما بگذارد. میزان شدت هر طرحواره در هر فردی می‌تواند متغیر باشد. در ادامه با یکی از طرحواره‌ها یا تله‌های زندگی به نام تله استحقاق آشنا می‌شویم. تله استحقاق در بسیاری از موارد خلاء ناشی از یک طرحواره دیگر معمولا طرحواره نقص و شرم، طرحواره محرومیت هیجانی، طرحواره انزوای اجتماعی یا اطاعت را جبران می‌کند.
از خود عشق ورزی تا تله استحقاق و بزرگ منشی
اگر شما هم به صورت پیوسته انتظار دارید تا دیگران در خدمت شما باشند و وقت و زندگی‌شان را در اختیار شما قرار دهند چون شما فرد با ارزش‌تری نسبت به دیگران هستید و باید در اولویت باشید احتمالا شما هم درگیر طرحواره یا تله استحقاق و بزرگ منشی هستید. تله استحقاق مانند دیگر تله‌ها مانند یک طیف عمل می‌کند. یعنی میزان شدت تله استحقاق یا هر طرحواره‌ی دیگری در هر فردی می‌تواند مختلف باشد. در ادامه به نشانه‌ها و راهکارهای مقابله با این تله می‌پردازیم.
نشانه‌های تله استحقاق یا بزرگ‌منشی در افراد گرفتار این تله
-
نه شنیدن برای این افراد بسیار سخت است.
-
فرد خود را ملزم به رعایت قوانین جامعه و پیروی از آنها نمی بیند.
-
معمولا دیگران به آنها برچسب "خودشیفته" و یا "خودخواه" می‌چسبانند.
-
امر و نهی کردن دیگران برای آنها بسیار سهمگین است.
-
احساس برتری نسبت به دیگران دارند.
-
تمایل دارند تا نظر خود را به دیگران تحمیل کنند.
-
دیگران را در خدمت خود می‌بینند.
-
اهل فخر فروشی و تعریف بیش از خود و توانایی‌های خود هستند.
-
افراد گرفتار تله استحقاق بسیار تنوع طلب هستند.
-
درک خوبی نسبت به خود دارند اما در درک و همدلی دیگران ضعیف عمل می‌کنند.
-
عذرخواهی برای این افراد بسیار سخت است چرا برای آنها سخت است تا به اشتباهاتشان معترف شوند. معمولا خود را محق می‌بینند و یا متوجه اشتباهاتشان نمی‌شوند.
-
افراد درگیر تله استحقاق نیازها و خواسته‌های خود را متفاوت و برتر از دیگران می‌بینند.
-
افراد درگیر تبه استحقاق به طرز واضحی دیگران را نادیده می‌گیرند و نسبت به دیگران بی اعتنا هستند.
-
این افراد به راحتی خط قرمزها را دور می‌زنند.
-
همیشه خود و نیازهایشان را اولویت قرار می‌دهند.
-
اگر کاری را که می‌خواهند در زمان و شرایط مطلوب خودشان انجام ندهند راحت از کوره در می‌روند.
علل شکل‌گیری طرحواره یا تله استحقاق یا بزرگ منشی
آزادی افراطی: کودکانی که از آزادی بدون محدودیت برخوردار بوده‌اند و هیچ مسئولیتی در برابر خانه و خانواده نداشته‌اند بسیار مستعد برای به دام افتادن در تله استحقاق هستند.
وابستگی افراطی: پدر و مادرانی که بیش از حد در حال خدمات رسانی به فرزندان خود هستند می‌توانند زمینه شکل گیری تله استحقاق را در فرزندان خود ایجاد کنند و این ذهنیت را ایجاد کنند که همه مانند خودشان باید به فرزندانشان خدمات رسانی کنند و وقت انرژیشان را صرف آنها کنند.
رد پای طرحواره‌های دیگر در تله استحقاق: از یک طرحواره درمانگر کمک بگیرید و از او بخواهید شما را از دیگر طرحواره‌هایی که دارید آگاه کند. گاهی علل شکل گیری تله استحقاق می‌تواند در نتیجه جبران افراطی دیگر طرحواره از جمله طرحواره نقص و شرم باشد.
عوارض طرحواره یا تله استحقاق یا بزرگ‌منشی در روابط عاطفی
اگر درگیر تله استحقاق هستید و حفظ رابطه عاطفی‌تان برایتان اهمیت دارد راهی جز درمان و کمرنگ کردن این طرحواره در خود ندارید. چرا که مانند سهم مهلکی می‌تواندجان رابطه عاطفی‌تان را بگیرد. در ادامه به ردپای تله استحقاق در رابطه عاطفی و زوجی می‌پردازیم:
-
افراد دارای تله استحقاق تمایل دارند شریک عاطفی خود را کنترل کنند و او را تحت سلطه خود داشته باشند
-
افراد دارای تله استحقاق از شریک عاطفی خود انتظارات زیادی دارند و مدام آنها را تحت فشار قرار می‌دهند.
-
شریک عاطفی این افراد از بیان نیازهای خود واهمه دارد چرا که به آنها اینطور القا شده که او نیازهایشان به اندازه کافی مهم نبوده و یا در اولویت نیستند.
-
افراد دارای تله استحقاق انتظار دارند شریک عاطفی‌شان خود و نیازهای خود را فدای او برآورده کردن خواسته آنها کند.
برای خواندن مطالب بیشتر درباره "طرحواره ایثار" اینجا کلیک کنید.
طرحواره یا تله استحقاق به این اشکال می‌تواند خود را نشان دهد:
طرحواره یا تله استحقاق تکانشی: این افراد به صورت لحظه‌ای به مسائل واکنش نشان می‌دهند و از عواقب رفتار و کارهای خود ابایی ندارند و احساست دیگران برای ان‌ها ذره‌ای اهمیت ندارد.
طرحواره یا تله استحقاق وابسته: این افراد در ظاهر خود را ضعیف نشان داده و انتظار دارند دیگران تمام و کمال وقتشان را در اختیارشان قرار دهند.
طرحواره یا تله استحقاق لوس: این افراد دارای روحیه سلطه جو و کنترلگر هستند و تمایل دارند همه چیز باب میل‌ها آنها جلو رود.
انواع سبک‌های مقابله‌ای طرحواره یا تله استحقاق و بزرگ‌منشی
تسلیم: خود را برتر از دیگران می‌بیند و نسبت به دیگران بی‌اعتنا هستند. اگر دیگران مطابق میل آنها رفتار نکنند به پرخاشگری روی می‌آورند.
اجتناب: یا برنده میدان هستند یا اصلا وارد میدان نمی‌شوند. ترجیح می‌دهند بهترین فرد یا بهترین عملکرد جمع خود را داشته باشند در غیر این صورت ترجیح شان عدم ورود به جمعی که دارند است.
جبران افراطی: برعکس عمل می‌کنند. برای مثال با این که تمایل دارند تا بر دیگران تسلط داشته باشند اما مانند افراد مطیع رفتار می‌کنند.
راهکارهایی برای درمان تله استحقاق و بزرگ منشی
-
تغییر و درمان را بخواهید.
-
بپذیرید که گرفتار تله استحقاق هستید.
-
همدلی را در خود تقویت کنید.
-
میزان انتظارات خود را از دیگران کاهش دهید.
-
مدیریت کارها و امور تان را خودتان به دست بگیرید و سعی کنید کمتر برای رفع نیازهایتان از دیگران درخواست کمک کنید.
-
از یک تراپیست با رویکرد طرحواره درمانی کمک بگیرید.
-
در مسیر درمان صبور باشید.
کلام آخردرباره تله استحقاق:
تله استحقاق مانند دیگر طرحواره‌ها معمولا از دوران کودکی شروع به شکلی در افراد می‌شود. این افراد همیشه خود و نیازهای خود را در اولویت می‌بینند و نه شنیدن برای آنها بسیار سهمگین و سخت است. از آن جایی که همیشه خود را با ارزش تر از دیگران می‌بینند و نسبت به دیگران تا حدودی بی اعتنا هستند نمی‌توانند در حفظ و مراقبت از روابطی که دارند به خوبی عمل کنند. برای تشخیص تله استحقاق می‌توان به تست‌های روانشناسی رجوع کرد. در ادامه برای درمان و کمرنگ کردن این طرحواره به راحتی می‌توان از یک روانشناس با رویکرد طرحواره درمانی کمک گرفت. در صورت نیاز به تشخیص طرحواره یا تله‌ای که گرفتار آن هستید می‌توانید از مشاورین آنلایف کمک بگیرید. برای ارجاع به صفحه مشاورین اینجا کلیک کنید.
بزرگسال سالم
