اگر بخواهیم ویژگی‌های طرحواره تنبیه را به یک انسان نسبت دهیم باید بگوییم که این طرحواره یک فرد بی‌انصاف، قضاوت‌گر، کمال‌گرا، ایرادگیر، سرزنشگر، ناراضی، محافظه‌گر و متوقع است. شما برای در امان ماندن از کسی که دائم از شما ناراضی است و در حال سرزنش کردن شماست و دائم در حال قضاوت کردن شما و از آن بدتر اگر مرتکب اشتباهی شوید، فرقی ندارد سهوی یا عمدی باشد از شما نمی‌گذرد و می‌خواهد شما را تنبیه کند؛ اگر همچنین فردی در اطراف شما باشد چه می‌کنید؟ برای چند دقیقه به این سوال فکر کنید. حالا به این فکر کند که همچین انسانی در درون شما سکنا گزیده و در حال زندگی کردن با شماست. اکنون چه می‌کنید؟ اگر احساس خطر کردید و تصمیم گرفتید از دست طرحواره تنبیه خود را نجات دهید و در امان باشید به شما پیشنهاد می‌کنیم در ادامه این مقاله با ما همراه باشید.
علائمی که نشان می‌دهید شما طرحواره تنبیه دارید:
در ذهن خود افراد را به دو دسته خوب و بد تقسیم می‌کنید.
اگر اشتباهی از شما یا دیگران سر زند هر چقدر هم کوچک باشد، خواه سهوی یا عمدی باشد خود یا دیگران را مستحق تنبیه می‌دانید و نمی‌توانید از اشتباهات خود یا دیگران به راحتی عبور کنید.
اگر فردی هستید که طرحواره تنبیه دارید معمولا کینه‌ای هستید و اشتباهات دیگران در خاطرتان می‌ماند.
اغلب احساس خشم، بی صبری نسبت به خود یا دیگران دارید چرا که فکر می‌کنید طبق استانداردها و معیارهای شما عمل نشده است.
تنبیه و مجازات را عاملی مهمی در ارتقا خود یا دیگران می‌دانید. در واقع از نظر شما تنبیه کردن دیگران، به اصلاح عملکرد یا رفتارشان کمک می‌کند.
دنیا از نظر شما سیاه یا سفید است. حد وسطی برای شما وجود ندارد.
معمولا از خود یا دیگران زیاد انتقاد می‌کنید.
راحت قهر می‌کنید و یا سکوت بلند مدت را انتخاب می‌کنید. در واقع انتخاب شما این است که دیگران را از طریق سکوت کردن یا قهر کردن تنبیه کنید.
خود را لذت‌ها و ارضای نیازهایتان محروم می‌کنید. برای مثال اگر در آزمونی نمره خوبی نگیرید برای تنبیه خود آن روز تصمیم می‌گیرید با وجود گرسنگی غذا نخورید.
بسیار اهل قضاوت هستید. به چرایی اشتباهات خود و دیگران زیاد فکر می‌کنید و در ذهن خود آنها را قضاوت می‌کنید.
سرزنشگر هستید. با توجه به میزان شدت طرحواره تنبیه در شما ممکن است دیگران را به شکل بدی سرزنش کنید. این سرزنش کردن می‌تواند با توهین و تخریب شخصیت دیگران همراه شود.
ممکن است با خود یا دیگران به صورت کلامی یا فیزیکی برخورد کنید.
در مواردی ممکن است خود زنی داشته باشید.
دلایل شکل‌گیری طرحواره تنبیه در افراد
والدین مبتلا: اولین معلمان ما مادر و پدر ما هستند. اگر پدر و مادری دارید که درگیر طرحواره تنبیه هستند با الگوبرداری از آنها این طرحواره را خود شکل می‌دهید.
معیارهای سخت گیرانه: والدین، مربی یا معلمانی داشته‌اید که دائم برای هر چیزی معیارهای سختی را انتخاب و ایجاد می‌کردند و در صورت نرسیدن به خواسته‌هایشان شما را تنبیه یا سرزنش می‌کردند. در واقع این باور را در شما ایجاد می‌کردند که زمانی ارزشمند و قابل تحسین هستید که به استانداردهای آنها رسیده باشید در غیر اینصورت ارزشمند نیستید.
محیط و فقر: زندگی در مناطق محروم و فقیر و همچنین عدم بهره‌مندی از آموزش مهارت‌های زندگی و تربیتی می‌تواند سبب شکل‌گیری رفتارهای بد در افراد شود.
سبک‌هاب های مقابله‌ای با طرحواره تنبیه:
اگر شما فردی هستید که طرحواره تنبیه دارید اغلب در مواجه با مسائل زندگی با یکی از سه روش زیر رفتار می‌کنید:
تسلیم شدن: به تنبیه کردن خود و یا دیگران نه نمی‌گویید. پاسخ همیشگی شما در برابر اشتباهات خود یا دیگران تنبیه است.
اجتناب کردن: میل به تنها بودن دارید و رفته رفته میل به تنهایی و تنها ماندن شما می‌تواند شدت بگیرد چون گمان می‌کنید دیگران و حضور در جمع دیگران می‌تواند به شما آسیب بزند.
جبران افراطی: حتی اگر همه چیز مرتب باشد از درون خشمگین هستید و تمایل دارید به دیگران آسیب بزنید و یا رفتاری بالعکس احساسات خود داشته باشید. برای مثال اگر کسی شما را برنجاند راحت از اشتباه او می‌گذرید و یا به او می‌گویید که او را کاملا بخشیده‌اید در حالی که در درون خود از دست او عصبانی هستید.
پیشنهاد آنلایف: خواندن مقاله "چگونه خشم خود را کنترل کنیم؟" راهکارهایی برای کنترل خشم
طرحواره تنبیه روی روابط عاشقانه چه تاثیری می‌گذارد؟
طرحواره تنبیه به شدت می‌تواند روابط شما را تحت الشعاع خود قرار دهد و نتایج زیان‌باری برای رابطه‌تان داشته باشد. یکی از عوامل مخرب روابط عاشقانه به گفته زوج‌درمانگران سرزنش کردن فرد مقابل است. در واقع شما با داشتن طرحواره تنبیه و درمان نکردن آن این عامل مخرب را در رابطه‌تان نگه میدارید. شما انتظار دارید شریک عاطفی شما یک فرد بی عیب و نقص باشد و دیدن اشتباهات او می‌تواند شما را بیش از حد برنجاند و دست به سرزنش و تنبیه او بزنید. از رو تمایل دارید با فردی وارد رابطه شوید که دارای معیارهای سختگیرانه و از استانداردهای بالایی برخوردار باشد و همچنین در انجام کارهای خود کمال دقت و وسواس را داشته باشد تا مبادا خطایی داشته باشد.
یک نمونه پرسشنامه طرحواره تنبیه
اگر اشتباه کنم باید تنبیه شوم. موافقم/ مخالفم
اگر اشتباه کنم هیچ عذر و بهانه‌ای پذیرفته نیست. موافقم/ مخالفم
افراد مسئولیت‌گریز باید به نحوی گوشمالی شوند. موافقم/ مخالفم
بیشتر اوقات، عذر و بهانه‌های دیگران را نمی‌پذیرم. آنها فقط نمی‌خواهند مسئولیت کارهای خودشان را بپذیرند و عواقب کارهایشان را ببینند. موافقم/ مخالفم
اگر کارم را انجام ندهم باید عواقبش را بپذیرم. موافقم/ مخالفم
اغلب به اشتباهات خود فکر می‌کنم و عصبانی می‌شوم. موافقم/ مخالفم
وقتی دیگران مرتکب اشتباهی می‌شوند، پذیرش این جمله برای من سخت است: ببخش و فراموش کن! موافقم/ مخالفم
حتی وقتی فکر می‌کنم که کسی به سادگی مرتکب اشتباهی می‌شود به شدت آشفته می‌شوم. موافقم/ مخالفم
وقتی دیگران شروع به بهانه تراشی می‌کنند یا دیگران را مقصر اشتباهات خودشان می‌دانند، عصبانی و ناراحت می‌شوم. موافقم/ مخالفم
دلیل اشتباه من اهمیتی ندارد. اگر اشتباه می‌کنم باید جریمه بپردازم. موافقم/ مخالفم
من آدم بدی هستم که لایق تنبیه است. موافقم/ مخالفم
اگر پاسخ شما به عمده سوالات بالا گزینه "موافقم" است؛ احتمال طرحواره تنبیه در شما فعال است. برای تشخیص بهتر و همچنین درمان این طرحواره می‌توانید از یک روانشناس با رویکرد طرحواره درمانی کمک بگیرید.
شش راهکار برای درمان طرحواره تنبیه
-
هنگام مواجهه با مسائل و خطایا، به این نکته دقت داشته باشید که تنبیه همیشه روش موثر و کارآمد برای مقابله با اشتباهات خود و یا دیگران نیست.
-
در مواجهه با مسائل، هنگامی که طرحواره شما شروع به پاسخ دادن می‌کند؛ یک گفت و گوی درونی بین طرف بخشایشگر خود و طرف تنبیه کننده خود داشته باشید. این کار کمک بزرگی به مدیریت تعارضات درونی و بین‌فردی و همچنین خاموش نگه داشتن این طرحواره می‌کند.
-
همدلی و درک متقابل را تمرین کنید. بپذیرید که خود یا دیگران با توجه به چالش‌هایی که همراه دارید گاهی اشتباه می‌کنید.
-
خود شفقت ورزی و بخشیدن را تمرین کنید. خودتان را با تمام اشتباهاتتان دوست بدارید و سعی کنید خود بخشایشگر درونتون را تقویت کنید.
-
از یک روانشناس کمک بگیرید. کمک گرفتن از یک روانشناس مخصوصا یک طرحواره درمانگر می‌کنند آگاهی شما را افزایش دهد تا علائم و زنگ‌های خطر را بشناسید و نسبت به آنها محتاط‌تر شوید و پاسخ بهتری برای مواجهه با اشتباهات و خطاها داشته باشید.
-
هزینه ببخش و تنبیه را با هم مقایسه کنید. با این کار متوجه می‌شوید که هزینه تنبیه از فواید آن بیشتر است. این کار می‌تواند شما را ترغیب کند تا تغییراتی در خود ایجاد کنید.
برای یادگیری و تمرین صلح درون و خود شفقت ورزی دوره " آشتی با خود" را اینجا ببینید.
کلام آخر درباره طرحواره تنبیه
به طور خلاصه افراد دارای طرحواره تنبیه به راحتی نمی‌توانند از اشتباهات خود و یا دیگران عبور خود کنند و از این بابت خود و دیگران را لایق تنبیه می‌بینند. این افراد زمانی خود را ارزشمند می‌دانند که کارهایشان را به درستی انجام دهند. در صورت بروز مشکل ارزش وجودی خود را فراموش می‌کنند و خود را لایق مجازات می‌دانند. این طرحواره هم مانند سایر الگوهای ناسازگار از کودکی شروع به شکل‌گیری می‌کند. میزان شدت این طرحواره در افراد مختلف می‌تواند متفاوت باشد.
برای درمان طرحواره تنبیه یا دیگر الگوهای ناسازگار می‌توانید از یک روانشناس با رویکرد طرحواره درمانی کمک بگیرید. کمک گرفتن از یک روانشناس می‌تواند شدت این طرحواره را در شما کاهش دهد و تغییراتی مثبتی روی کیفیت زندگی کاری، فردی، عاطفی و دوستانه شما داشته باشد و رضایت از خود را در شما بالا ببرد. به یاد داشته باشید که در این مسیر تنها نیستید و متخصصین آنلایف همواره همراه شنا هستند. علاوه بر این می‌توانید از دوره‌های آموزشی ما نیز استفاده کنید.
بزرگسال سالم
