طرحواره اطاعت یکی از مفاهیم روانشناختی است که فرد درگیر با آن، تمایل دارد نیازها، تمایلات، احساسات، نظرات یا تصمیمات خود را سرکوب کند تا از پیامدهای منفی که ممکن است زندگی او را تحت تاثیر قرار دهند، اجتناب کند. چنین اختلالی معمولا به سراغ افرادی می‌رود که احساسات و افکار خود را کم ارزش‌تر از دیگران می‌دانند. همین اختلال به ظاهر ساده در صورت تشدید می‌تواند باعث آسیب‌های شدید روانی یا حتی فیزیکی به خود فرد یا اطرافیان او شود. در این مقاله همراه ما باشید تا با بررسی این تله ذهنی، به شناخت و نهایتا بهبود سلامت جامعه کمک کنیم.
چرا باید با طرحواره اطاعت آشنا شویم؟
درک تله ذهنی اطاعت به چند دلیل مهم است. اول اینکه به افراد کمک می‌کند تا الگوهای خودسرکوبی و اطاعت بیش از حد را تشخیص دهند و از درگیری با احساساتی مانند درماندگی، رنجش و خشم جلوگیری کنند. دوم اینکه درک این طرحواره می‌تواند به شناسایی ریشه‌های آن که اغلب در تجربیات دوران کودکی یا شخصیت والدین نهفته‌اند کمک کند. در نهایت، درک عمیق‌تر طرحواره اطاعت می‌تواند به افراد درگیر با این اختلال کمک کند بهتر و سالم‌تر زندگی کنند.
نگاهی به گذشته تله اطاعت
مفهوم تله اطاعت در حوزه روانشناسی توسط دکتر جفری یانگ در دهه 1980 ایجاد شد و رویکردی یکپارچه برای درمان آن ارائه می‌کرد که در آن از درمان شناختی رفتاری، نظریه روابط شیء روانکاوانه، نظریه دلبستگی و گشتالت درمانی استفاده می‌شد.
طرحواره اطاعت مانند همه طرحواره‌های ذهنی، برای تفسیر و درک اطالاعات استفاده می‌شوند. چنین طرحواره‌ای زمانی ایجاد می‌شود که فرد آنقدر درگیر عواقب منفی می‌شود که حاضر است تمام نیازها و احساسات خود را نادیده بگیرد.
طرحواره اطاعت چیست؟
همانطور که در ابتدای مقاله گفتیم، طرحواره اطاعت الگویی روانشناختی است که فرد درگیر با آن به سراغ سرکوب نیازها، احساسات، نظرات یا تصمیمات فردی می‌رود تا بتواند از پیامدهای منفی که ممکن است پیش بیایند جلوگیری کند. عواقب منفی دنبال کردن نیازها و تفکرات خود در این افراد آنقدر پررنگ می‌شوند که برای حفظ آرامش خود، تمامی نیازهایی که دارند را رها می‌کنند.
دو شکل متفاوت از تله اطاعت وجود دارد. اطاعت و فراموشی نیازها و اطاعت و فراموشی عواطف! در مورد اول، فرد امیال و تصمیمات خود را سرکوب می‌کند. برای مثال، ممکن است به گفت و گو راجع به فیلمی که دوست دارد ببیند، با افراد دیگر به سراغ فیلمی برود که از آن متنفر است. در مورد دوم، فرد احساسات خود به ویژه خشم را سرکوب می‌کند. برای مثال، ممکن است در هنگام عصبانیت از رویارویی با افراد اجتناب کند یا حتی وانمود کند که حالش بسیار خوب است.
طرحواره اطاعت در هر صورت مانند شمشیری دو لبه عمل می‌کند. با فرد از ترس عواقب منفی تمام احساسات درونی خود را سرکوب می‌کند و نیازهایش را نادیده می‌گیرد. یا برای جلوگیری از پیامدهای منفی آنقدر پرخاشگر و عصبی می‌شود که به خود و دیگران آسیب می‌رساند.
علائم و نشانه‌های درگیری فرد با تله ذهنی اطاعت
شناخت علائم و نشانه‌های طرحواره اطاعت می‌تواند اولین گام در جهت درک و و درمان آن باشد. در این بخش از مقاله، علائمی که می‌توانند نشان دهنده درگیری فرد با این اختلال باشند را بررسی خواهیم کرد:
سرکوب نیازها و عواطف
افراد درگیر با تله ذهنی اطاعت تمایلات، ترجیحات و احساسات خود را سرکوب می‌کنند. ممکن است این افراد با آنچه دیگران می‌خواهند همراهی کنند، حتی اگر کاملا با آن مخالف باشند.
مشکل در ابراز خشم
افراد درگیر با این اختلال اکثر احساسات خود، به ویژه خشم را سرکوب می‌کنند. همین مورد می‌تواند باعث انباشت خشم در فرد و بروز ناگهانی آن شود.
ترس و انقیاد مبتنی بر گناه
ترس یا احساس گناه دو پیشرانه طرحواره اطاعت محسوب می‌شوند. مطالعات نشان داده است که هر دو این احساسات به والدین فرد درگیر برمی‌گردند. کودکی باید طبق نظرات و افکار والدین عمل می‌کرده و هر بار با کوچکترین خطایی تنبیه شده است، پیشرانه ترس را با خود به همراه خواهد داشت. کودکی که تمام حرکات و رفتارش تحت کنترل و مدیریت خودش بوده و این حس را داشته که باید از والدین خود مراقبت کند، پیشرانه گناه را تا بزرگسالی با خود همراه می‌کند.
رفتارهای ترس-محور
اگر این افراد در موقعیت‌هایی قرار بگیرند که پیامدهای منفی زیادی برای آنها دارد ممکن است بترسند و هر چه به آنها گفته می‌شود را بپذیرند.
رفتار سرکش
پذیرش و قبول درخواست و دستورهای دیگران برای جلوگیری از بروز پیامدهای منفی یک طرف ماجرا است. در طرف دیگر ماجرا ممکن است با پرخشگاری‌ها و رفتارهای سرکشانه از فرد درگیر با این اختلال رو به رو شوید.
تله اطاعت در زندگی روزمره انسان
طرحواره اطاعت یک مفهوم روانشناسی ساده نیست، بلکه الگویی است که می‌تواند تمامی جنبه‌های زندگی فرد درگیر با این اختلال را تحت تاثیر قرار دهد. در ادامه، به سراغ تاثیرات این تله ذهنی بر زندگی انسان خواهیم رفت:
حبس عاطفی
افراد درگیر با طرحواره اطاعت احساس می‌کنند از نظر عاطفی در زندان هستند. عدم ابراز و عدم واکنش دیگران به این احساسات ناگفته باعث سرکوب عاطفی می‌شود. همین سرکوب عاطفی می‌تواند به عقده تبدیل شود که نهایتا جایی سر باز خواهد کرد!
پویایی روابط
تله اطاعت به شکل قابل توجهی بر پویایی روابط فرد درگیر تاثیر می‌گذارد. معمولا این افراد خود را موظف می‌دانند که دیگران را خوشحال کنند؛ کاری که اغلب اوقات به بهای خوشبختی آنها تمام می‌شود.
ادراک از خود و عزت نفس
طرحواره اطاعت می‌تواند بر درک فرد از خودش و عزت نفس او تاثیرات منفی شدیدی داشته باشد. ممکن است این افراد دیگران را از خود مهم‌تر بدانند! احساسی که نهایتا به عزت نفس پایین و عدم اعتماد به نفس منجر می‌شود.
سلامت روان
با گذشت زمان، استرس و آشفتگی عاطفی مرتبط با تله اطاعت به بیماری‌های روانی دیگر مانند افسردگی، اضطراب و سایر اختلالات خلقی تبدیل می‌شود. به زبان ساده، سلامت روان ما مانند یک دومینو است که با سقوط یک مهره، بقیه مهره‌ها نیز سقوط می‌کنند.
الگوهای رفتاری
طرحواره اطاعت می‌تواند به رفتارهای سازگارانه، ترس محور، یا از سوی دیگر، رفتارهای خشمگینانه، منفعلانه-پرخاشگرانه یا خود آرام بخش منجر شود. این الگوهای رفتاری می‌توانند رشد شخصی فرد و روابط او با دیگران را مختل کنند.
چه زمانی باید از یک متخصص کمک بگیریم؟
اگر نشانه‌ها و علائم شدید طرحواره اطاعت را در خود یا یکی از نزدیکان خود می‌بینید باید برای دریافت کمک از یک متخصص حرفه‌ای آماده شوید. البته نمی‌توان بروز گذرای این علائم را دلیل وجود این اختلال دانست پس بهتر است موارد زیر را مطالعه کنید:
احساس سرکوب مداوم
اگر دائماً احساس می‌کنید که افکار، احساسات و خواسته‌های شما مهم نیستند، یا در صحبت کردن راجع به خود مشکل دارید، ممکن است به کمک یک متخصص نیاز داشته باشید.
مشکل قاطعیت
اگر تلاش می‌کنید قاطعانه حرف بزنید یا تصمیم بگیرید اما نهایتا تسلیم خواسته‌های دیگران می‌شوید، ممکن است درگیر طرحواره اطاعت شده باشید. در اولین فرصت با یک روانشناس صحبت کنید.
تعارض
اگر اغلب به دیگران اجازه می‌دهید از خط قرمزهای شما عبور کنند و در نتیجه آن احساس خشم و رنجش را تجربه می‌کنید، احتمال درگیری با تله ذهنی اطاعت در شما وجود دارد.
به یاد داشته باشید که درخواست برای کمک یک متخصص نه تنها کار بدی نیست بلکه می‌تواند به حفظ سلامت شما و اطرافیان شما کمک کند. متخصصان سلامت روان، مانند روانشناسان و روانپزشکان، آموزش دیده‌اند تا به شما در درک و هدایت این الگوهای احساسی پیچیده کمک کنند. آنها می‌توانند ابزارها و استراتژی‌هایی را برای رهایی از طرحواره اطاعت و ایجاد روابط سالم‌تر در اختیار شما قرار دهند.
کلام آخر در رابطه با طرحواره اطاعت
پس فهمیدیم که طرحواره اطاعت، الگویی روانشناختی و پیچیده است که می‌تواند به طور قابل توجهی بر رفاه عاطفی و روابط بین فردی افراد درگیر تاثیر بگذار. در ادامه نیز متوجه شدیم که علائم این اختلال شامل مواردی مانند سرکوب نیازها، خواسته‌ها، احساسات، نظرات یا تصمیمات خود برای جلوگیری از پیامدهای منفی می‌شوند.
هدف این مقاله بررسی کامل این طرحواره و افزایش درک جامعه از این مفهوم بود. اگر در رابطه با این اختلال تجربه‌ای دارید یا سوالی دارید که فکر می‌کنید ما قادر به پاسخگویی آن هستیم، می‌توانید از مشاورین متخصص ما کمک بگیرید! علاوه بر این می‌توانید از دوره‌های آموزشی ما نیز استفاده کنید.
بزرگسال سالم
