آشنایی با اختلالات خلقی؛ انواع و درمان‌

انسان موجودی احساسی است و این احساس همیشه بر وفق مراد وی نیست. شرایط متفاوت ممکن است باعث احساسات منفی از جمله اختلالات خلقی در فرد بشود. اختلال خلقی در نوع خود بخشی از بهداشت روان است که متخصصان سلامت از آن برای توصیف گسترده انواع افسردگی و اختلالات دوقطبی استفاده می کنند.

اگر اختلال خلقی دارید، حالت عاطفی یا خلق عمومی شما مخدوش شده یا با شرایط شما ناسازگار است و در عملکرد شما اختلال ایجاد می کند. ممکن است به شدت حس غم، پوچی یا تحریک پذیری داشته باشید یا ممکن است دوره های افسردگی متناوب یا شادی بیش از حد (شیدایی) داشته باشید.

کودکان، نوجوانان و بزرگسالان ممکن است اختلالات خلقی داشته باشند. با این حال، کودکان و نوجوانان همیشه علائم مشابه بزرگسالان را ندارند. تشخیص اختلالات خلقی در کودکان دشوارتر است زیرا آنها در بیان احساس واقعی خود مهارت کافی را ندارند. درمان زیر نظر متخصص، داروهای ضد افسردگی، حمایت و مراقبت از خود می تواند به درمان اختلالات خلقی کمک کند.

اختلالات خلقی چیست؟

در وهله اول به تعریف خلق می‌پردازیم. در زبان فارسی، ما بارها ترکیب خلق و خو را شنیده‌ایم. عبارت دیگری که بسیار رایج است و به هنگام بی‌حوصلگی و بدرفتاری دیگران استفاده می‌کنیم، خلق و خوی پایین است. مثلا می‌گوییم امروز رئیسم خلق و خویش بسیار پایین بود. 

به طور کلی، خلق به حالتی عاطفی گفته می‌شود که روی رفتار ما تاثیر می‌گذارد و ممکن است چند ساعت و حتی چند روز ادامه پیدا کند. این حالت در مقابل تعریف احساس قرار می‌گیرد که زمان آن در حد چند دقیقه است. احساس غم و شادی معمولا دلایل واضحی دارند اما دلیل تغییر خلقمان برای‌مان مشخص نیست.

تعریف اختلالات خلقی

اختلال خلقی یک وضعیت سلامت روان است که در درجه اول بر حالت عاطفی شما تأثیر می گذارد. این اختلالی است که در آن شما دوره های طولانی شادی شدید، غم و اندوه شدید یا هر دو را تجربه می کنید. برخی از اختلالات خلقی شامل احساسات پایدار دیگر، مانند عصبانیت و تحریک پذیری می شود.

طبیعی است که خلق و خوی شما بسته به شرایط تغییر کند. با این حال، برای تشخیص اینکه این وضعیت اختلال خلقی است، علائم آن باید برای چند هفته یا بیشتر وجود داشته باشد. اختلالات خلقی می تواند باعث تغییراتی در رفتار شما شده و بر توانایی شما برای انجام فعالیت های معمولی در محل کار یا مدرسه تأثیر بگذارد.

دو تا از شایع ترین اختلالات خلقی افسردگی و اختلال دوقطبی هستند. اما همانطور که گفته شد در چند ساعت یا چند روز این موضوع ثابت نمی‌شود که شما دارای این اختلالات هستید و حداقل باید دو هفته این وضعیت طول بکشد.

شیوع اختلالات خلقی

حدود 20 درصد از جمعیت ایالات متحده حداقل یک علامت افسردگی را در یک ماه معین گزارش می کنند و 12 درصد در دو ماه یا بیشتر در یک سال این اختلال را گزارش کرده‌اند. تقریباً 7٪ از بزرگسالان در ایالات متحده افسردگی دارند، در حالی که حدود 2.5٪ دارای اختلال دوقطبی هستند. به طور کلی، اختلال دوقطبی کمتر شایع است و به میزان 1٪ در جمعیت عمومی رخ می دهد، اما برخی‌ها معتقدند که در بسیاری از مواقع این اختلال تشخیص داده نمی‌شود. زیرا شادی زیاد (شیدایی) به ندرت به عنوان یک بیماری گزارش می شود.

نشانه های داشتن اختلالات خلقی چیست؟

بسته به سن و نوع اختلال خلقی، فرد ممکن است علائم متفاوتی از افسردگی داشته باشد. البته لازم به ذکراست اختلالات خلقی دوطرفه هستند و ممکن است فرد حس شیدایی بالایی نیز داشته باشد. در ادامه، به هر نشانه‌های  وجود هر دو طرف اشاره خواهیم کرد. ابتدا به نشانه‌های وجود خلق پایین می‌پردازیم. 

خلق پایین

موارد زیر شایع ترین علائم خلق پایین یا افسردگی هستند:

خلق و خوی غمگین، مضطرب یا حس "تهی" بودن مداوم

احساس ناامیدی یا درماندگی

داشتن عزت نفس پایین

احساس بی کفایتی یا بی ارزش بودن

احساس گناه بیش از حد

تکرار اندیشه‌های مرگ یا خودکشی در ذهن، آرزوی مرگ یا اقدام به خودکشی (توجه: افرادی که این علامت را دارند باید سریعا تحت درمان قرار بگیرند!)

از دست دادن علاقه به انجام فعالیت های معمول یا فعالیت‌هایی که زمانی از آنها لذت می بردید، از جمله رابطه جنسی

داشتن مشکل در روابط عاطفی

مشکلات خواب (کم خوابی یا خواب زیاد)

تغییر در اشتها و یا وزن (پرخوری یا کم‌خوری)

کاهش انرژی

مشکل در تمرکز

کاهش توانایی تصمیم گیری

مشکلات فیزیکی مکرر (به عنوان مثال، سردرد، معده درد یا خستگی که با درمان نیز بهبود نمی یابند.)

فرار یا تهدید به فرار از خانه

حساسیت نسبت به طرد شدن و یا شکست خوردن

تحریک پذیری، خصومت یا پرخاشگری

در اختلالات خلقی، این احساسات شدیدتر از آن چیزی است که فرد گاهی اوقات احساس می کند. این موضوع زمانی نگران‌کننده می‌شود که این احساسات در طول زمان ادامه پیدا کند و در علاقه فرد به خانواده، دوستانو کار وی تاثیر داشته باشد. هر فردی که افکار خودکشی را ابراز می کند باید فوراً کمک پزشکی دریافت کند.

علائم اختلالات خلقی ممکن است شبیه سایر شرایط یا مشکلات سلامت روان باشد. برای تشخیص این حالت، سعی کنید با یک متخصص در حوزه مراقبت های بهداشتی صحبت کنید.

خلق بالا

این حالت بیشتر در حالت مانیاک و شیدایی دوقطبی بودن وجود دارد.

علائم خلق بالا یا حس شیدایی شامل موارد زیر می‌شوند:

داشتن انرژی بالا و گوش به زنگ بودن بیش از حد

حرکت و گفتار سریع

پرش افکار 

مشکلات خواب

انجام کارهایی با ریسک بالا (مانند رانندگی با سرعت بالا یا ولخرجی زیاد)

افزایش غیرعادی فعالیت‌ها و اصرار زیاد برای انجام دادن چند کار باهم

تحریک پذیری نسبت به محیط و افراد، به هم ریختگی و بی‌قراری

چگونه تشخیص دهیم که اختلالات خلقی داریم؟

اگر شما یا فرزندتان علائم اختلال خلقی را تجربه می‌کنید، یک مخصص مراقبت‌های بهداشتی ابتدا معاینه فیزیکی انجام می‌دهد تا علل فیزیولوژیکی علائم مانند بیماری‌ها (مانند تیروئید) یا کمبود ویتامین را مشخص کند.

متخصص شما یک سری پرسش‌هایی از شما انجام می‌دهد مبنی بر سابقه پزشکی شما، داروهایی که مصرف می کنید و اینکه آیا شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان به اختلال خلقی مبتلا بوده‌اید یا که خیر. آن‌ها ممکن است شما را به یک متخصص سلامت روان ارجاع دهند.

متخصص بهداشت روان، مانند روانشناس یا روانپزشک، مصاحبه یا نظرسنجی انجام می دهد و در مورد علائم، عادات خواب و خوردن و سایر رفتارهای شما سؤال می پرسد.

دلایل اختلالات خلقی

عوامل زیادی در ایجاد اختلالات خلقی نقش دارند. آنها احتمالاً ناشی از عدم تعادل مواد شیمیایی مغز هستند. رویدادهای زندگی (مانند تغییرات استرس‌آور در زندگی) نیز ممکن است به خلق افسرده کمک کنند. اختلالات خلقی نیز در خانواده ها دیده شده و می‌توانند منشا ژنتیکی داشته باشند.

به طور کلی، محققان معتقدند عوامل زیر می‌توانند دلایل عمده ایجاد اختلالات خلقی در فرد بشوند:

عوامل بیولوژیکی: نواحی مغز که مسئول کنترل احساسات و عواطف شما هستند، آمیگدال و قشر اوربیتوفرونتال نامیده می‌شوند. در آزمایش های تصویربرداری مغز نشان داده شده است که افراد مبتلا به اختلالات خلقی، آمیگدال بزرگ شده‌ای دارند.

عوامل ژنتیکی: افرادی که سابقه خانوادگی قوی در اختلالات خلقی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به اختلالات خلقی هستند، که این حقیقت نشان می دهد اختلالات خلقی احتمالاً تا حدی ژنتیکی/ارثی هستند.

عوامل محیطی: تغییرات استرس زا در زندگی، (مانند مرگ یکی از عزیزان) استرس مزمن، حوادث آسیب زا و سوء استفاده در دوران کودکی عوامل اصلی برای ایجاد یک اختلال خلقی درقرد محسوب می‌شوند. افسردگی همچنین با بیماری های مزمن مانند دیابت، بیماری پارکینسون و بیماری قلبی مرتبط است.

چه کسانی بیشتر در معرض این اختلالات هستند؟

هر کسی ممکن است گاهی اوقات احساس غمگینی یا افسردگی کند. اما اختلالات خلقی شدیدتر بوده و طولانی تر است. همچنین مدیریت آنها نسبت به احساسات عادی غم و اندوه دشوارتر است. کودکان، نوجوانان یا بزرگسالانی که والدینی با اختلال خلقی دارند، شانس بیشتری برای ابتلا به این بیماری را دارند. اما رویدادهای مختلف زندگی و استرس می‌توانند احساسات غمگینی یا افسردگی را آشکار کنند. این امر مدیریت احساسات را سخت تر می کند.

گاهی اوقات مشکلات زندگی می تواند باعث افسردگی شود. مواردی مانند اخراج از شغل، طلاق، از دست دادن یکی از عزیزان، مرگ در خانواده و مشکلات مالی، همگی می توانند سخت باشند. کنار آمدن با فشار گاهی دردسرساز است. 

خطر افسردگی در زنان تقریباً دو برابر مردان است. هنگامی که فردی در خانواده این بیماری را داشته باشد، خواهر و برادر و فرزندانش شانس بیشتری برای داشتن این بیماری را دارند.

تاثیر شخصیت افراد در مقابل اختلالات خلقی

 افرادی که گوشه گیرو تحریک‌پذیر هستند و همچنین بیش از حد خود را مورد انتقاد قرار می‌دهند، پتانسیل بیشتری دارند که در برابر افسردگی تضعیف بشوند. این افراد معمولا  دیرتر بهبود می‌یابند. اکثر افراد مبتلا به افسردگی شدید نیز برخی از علائم اضطراب را از خود نشان می دهند و 15 تا 30 درصد دچار حملات پانیک می شوند. اضطراب که به عنوان یک مکانیسم بیولوژیکی برای مقابله با خطر و برای محافظت از فرد است، در صورت تداوم، ممکن است جای خود را به ناامیدی بدهد. افراد  دارای اضطراب مزمن گاهی برای خود درمانی از الکل یا داروهایی استفاده می‌کنند که مصرفشان باعث افسردگی می‌گردد.

افسردگی و بیماری‌های فیزیکی

افسردگی با بیماری جسمی نیز همراه است. حدود 25 درصد از بیماران بستری در بیمارستان علائم افسردگی قابل توجهی دارند و حدود 5 درصد از افسردگی شدید رنج می برند. افسردگی همچنین یکی از عوارض شایع اختلالات عصبی، از جمله بیماری‌های پارکینسون و آلزایمر، ام‌اس، سکته مغزی و تومورهای مغزی است. حتی علائم افسردگی متوسط ​​با نرخ بالاتر از حد متوسط با گرفتگی شریان، حملات قلبی و فشار خون بالا همراه است. افسردگی می تواند باعث بیماری‌های فیزیکی شود و داشتن بیماری در حالی که فرد افسرده نیز می‌باشد، شرایط را بسیار سخت‌تر خواهد کرد.

انواع مختلف اختلالات خلقی

اختلالات خلقی انواع متفاوتی دارد که در ادامه به هرکدام‌شان اشاره می‌کنیم:

اختلال افسردگی اصلی: این اختلال شامل دوره های طولانی و مداوم غم و اندوه شدید می‌شود. برای مثال، چندین ماه است که احساس شدید غم داریم و به گمانمان راهی برای فرار از این حالت وجود ندارد.

اختلال دوقطبی: افسردگی شیدایی یا اختلال عاطفی دوقطبی نیز نامیده می شود. در این حالت، یک فرد برای یک مدت، بیش از حد شاد (شیدا) و یا بیش از حد غمگین است.

اختلال افسردگی فصلی (SAD): در فصول پاییز و زمستان که طول روز‌ ها کوتاه‌تر است، ملاتونین که هورمون خواب محسوب می‌شود، زودتر ترشح می‌شود. این مسئله خود باعث ایجاد افسردگی در اقراد مستعد می‌شود. در طول بهار و تابستان که هوا دیرتر تاریک می‌شود، این حالت افسردگی کمتر شده و یا اصلا به وجود نمی‌آید.

اختلال ادواری یا سیکلوتیمیک:  این  نوع اختلال، حالت خفیف و مزمن دوقطبی بودن است که باعث فراز و نشیب های عاطفی می شود. این حالت نیز دارای دوره شیدایی شدید و غم زیاد است. معمولا این افراد از طرف دیگران دمدمی‌مزاج نامیده می‌شوند.

حالت ملال پیش از قاعدگی: این حالت از ملال در میان زنان بسیار شایع است. معمولا چند روز پیش از شروع قاعدگی شروع شده و با شروع قاعدگی تمام می‌شود. اما گاهی حتی تا چند روز پس از آن نیز ادامه پیدا می‌کند. 

اختلال افسردگی مداوم (دیستیمیا): یک شکل طولانی مدت (مزمن) افسردگی است که نزدیک دو سال طول می‌کشد.

اختلال بی نظمی خلقی مخرب: یک اختلال تحریک پذیری مزمن، شدید و مداوم که در کودکان رخ می‌دهد و اغلب شامل بدرفتاری‌های های مکرر و خلق و خوی ناسازگار با سن رشد کودک می باشد.

افسردگی مرتبط با بیماری فیزیکی: افرادی که دچار بیماری‌های فیزیکی سخت می‌شوند ممکن است با این نوع از افسردگی دست و پنجه نرم کنند.

افسردگی ناشی از مصرف مواد یا دارو: استفاده از مواد مخدر و داروهایی که بدون تجویز پزشک مصرف می‌شوند، می‌توانند از عوامل اصلی افسردگی باشند.

درمان اختلالات خلقی

از آنجایی که اختلالات خلقی طیف وسیعی در بیماری را شامل می‌شود، نمی‌توان درمان خاصی را برای آن در نظر گرفت. ولی به طور کلی، درمان آن ترکیبی از دارو درمانی و روان درمانی می‌باشد.

به غیر از موارد بالا، روش‌های درمانی دیگری نیز وجود دارد که می‌توانند بسیار کمک کننده باشند. مصرف ویتامین دی و قرار گیری در نور خورشید به اختلالات خلقی در فصول سرد بسیار کمک می‌کنند. سبک زندگی مناسب نیز در درمان و جلوگیری از این بیماری بسیار تاثیر‌گذار است. برنامه‌ریزی مناسب، اضافه کردن ورزش و رژیم غذایی خوب از روش‌های تاثیرگذار در مقابله با این بیماری است.

کلام آخر درباره اختلالات خلقی

به طور کلی، تقریباً همه افراد مبتلا به اختلال خلقی، دائماً احساس غم و اندوه دارند و که باعث افسردگی و تحریک پذیری بالا می‌شوند. بدون درمان، علائم می تواند هفته ها، ماه ها یا سال ها ادامه داشته باشد و کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار دهد.

افسردگی اغلب با دارو، روان درمانی ، مشاوره خانوادگی و یا ترکیبی از این موارد درمان می شود. با این حال، بهتر است این حالت نامناسب فرد تا جایی که امکان دارد، سریعا بهتر شود تا بر زندگی وی تاثیر منفی نگذارد. به یاد داشته باشید که در این مسیر تنها نیستید و مشاورین متخصص آنلایف همواره کنار شما هستند. اگر هم دوست دارید بیشتر در این رابطه یاد بگیرید می‌توانید از دوره آموزشی تشخیص اختلالات روانی استفاده کنید.