علائم افسردگی

افسردگی یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی است، به‌طوری که حدود 5 درصد از بزرگسالان از این اختلال رنج می‌برند. افسردگی با تغییرات خلق و خوی روزمره و ناراحتی گذرا متفاوت است. این اختلال می‌تواند تمام جوانب زندگی افراد را تحت تاثیر قرار داده و باعث از دست دادن انگیزه برای انجام ساده‌ترین امور روزانه شود. هر انسانی در هر سنی ممکن است این اختلال را تجربه کند، اما اطلاع از علائم افسردگی و روش درمان آن، می‌تواند نحوه مواجه شما با این بیماری را تغییر داده و روند درمان را تسریع ببخشد.

افسردگی چیست؟

افسردگی، اختلال خلقی و یکی از شایع­ترین بیماری­ها در جهان است که سلامت جسمانی، روان، رفتار و احساسات افراد را تحت­الشعاع قرار می­دهد. هر انسانی در مقاطع مختلف زندگی خود ممکن است افسردگی را تجربه کند. علائمی همچون غم و اندوه، عدم تمرکز، احساس بی­ارزشی، احساس گناه، احساس شکست و موارد بسیاری دیگری در افراد افسرده قابل مشاهده است. همه­ی انسان­ها بعضی ­اوقات احساس بی­ارزشی و شکست می­کنند، اما این احساسات گذرا بوده و طی چند روز فراموش می­شوند وقتی فرد دچار خلق یا روحیه افسرده ایست که زندگی او را دچار بی نظمی و آشفتگی کرده است، این حالات بر زندگی و فعالیت­های خود فرد و افراد مرتبط با او اثر می­گذارد و باعث رنج و زحمت می­شود. اختلالات خلقی که بیش از دو هفته ادامه پیدا می­کند و بر زندگی و عملکرد فرد اثر می­گذارد، نشانه­ی افسردگی است. افراد نسبت به اموری که قبلاً در خانه و یا محل کار خود انجام می­دادند، بی­انگیزه شده و احساس غم و اندوه می­کنند. بسیاری از کسانی که از افسردگی رنج می­بردند به دنبال درمان آن نمی­باشند، درحالی‌که شدیدترین انواع افسردگی قابل معالجه است. باید در نظر داشت در صورت عدم درمان افسردگی، ممکن است اختلالات خلقی شدیدتر شده و فرد دست به خودآزاری و خودکشی بزند.

انواع افسردگی

افسردگی اساسی: افسردگی اساسی یا افسردگی ماژور از شایع­ترین انواع افسردگی است که باعث اختلال در توانایی­های فردی از جمله؛ خوابیدن، کار کردن، مطالعه کردن، غذا خوردن، انجام فعالیت­های لذت ­بخش می­شود و فرد را از انجام امور معمولی زندگی باز می­دارد. این نوع افسردگی اغلب یک بار در طول زندگی بروز می­کند اما علائم آن تکرارشونده است. علائم این اختلال حداقل به مدت دو هفته، هر روز و در تمامی ساعات همراه شخص است.  شخص مبتلا به این افسردگی ممکن است بهترین خانواده، شغل و بالاترین درآمد را داشته باشد یعنی فرد با هر سطح درآمد و جایگاه اجتماعی و خانوادگی می تواند دچار این اختلال شود.

افسردگی مداوم یا افسرده­خویی: این نوع از افسردگی در طولانی مدت (2 سال یا بیشتر) قابل تشخیص است. افسرده­خویی علائم شدیدی دارد اما فرد را ناتوان نمی­سازد ولی باعث می­شود فرد احساس خوبی نداشته و قادر به انجام فعالیت­های عادی خود نباشد. افراد دچار افسردگی مداوم ممکن است در طول زندگی خود چندین بار این حالت را تجربه کنند.

اختلالات دوقطبی: این نوع بیماری که به بیماری افسردگی دیوانه­کننده نیز معروف است، به اندازة افسردگی اساسی و مداوم رایج نیست. اختلالات دوقطبی از طریق چرخة تغییرات رفتار و روحیه قابل تشخیص می­باشد.

اشکال دیگر افسردگی با اندکی علائم متفاوت و تحت شرایط خاص پدیدار می­شوند، از جمله:

افسردگی قبل و بعد از زایمان: افسردگی قبل از زایمان در دوران حاملگی رخ می­دهد. بر اساس مطالعات صورت گرفته حدود 10 تا 15 درصدد زنان نیز در طول یک ماه پس از زایمان افسردگی را تجربه می­کند.

افسردگی دوران یائسگی: در دروان یائسگی به دلیل تغییرات هورمونی، امکان ابتلا به افسردگی بیشتر می­شود.

اختلالات خلقی و فصلی: این نوع از افسردگی در طول ماه­های زمستان که نور خورشید کمتر قابل دریافت است، ظاهر می­شود. علائم اختلالات فصلی را می­توان از طریق نوردرمانی و داروهای ضدافسردگی کاهش و یا مداوا کرد.

اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی: بسیاری از زنان چند روز پیش از شروع قاعدگی علائمی همچون اضطراب، خستگی، بدخلقی، احساس غم و ناامیدی، عدم تمرکز، درد و حساسیت در سینه­ها،  نفخ، افزایش اشتها را تجربه می­کنند که سندروم پیش از قاعدگی نامیده می­شود. اما در اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی علائم خلق­وخو بیشتر نمایان می­شود.

اختلال افسردگی براساس بیماری خاص: برخی بیماری­ها می­توانند همراه و یا مقدم بر افسردگی در شخص بروز کنند که پیامد افسردگی و یا باعث آن باشند که در افراد و شرایط مختلف، متفاوت است. لازم است بیماری­های همراه با افسردگی تشخیص داده شده و درمان شوند. افرادی که تروما، ترس از اجتماع  یا سوشال فوبیا، وسواس بودن و وحشت­زدگی را تجربه می­کنند، معمولاً دچار افسردگی می­شوند. همچنین افسردگی با اغلب بیماری­های بالینی مانند، بیماری­های قلبی و سکته، دیابت، ایدز و سرطان همراه است. مطالعات علمی نشان داده است که افرادی که دارای افسردگی هستند، تمایل دارند علائم بیشتری از بیماری خود (افسردگی و بیماری خاص) را نشان دهند و کمتر برای درمان همکاری می­کنند و هزینة بیشتری را متقبل می­شوند. تحقیقات نشان داده است که افزایش اعتماد به نفس، نه تنها به درمان افسردگی کمک می­کند بلکه در بهبود بیماری­های دیگر نیز مؤثر است.

افسردگی براساس موقعیت: اختلال افسردگی موقعیتی علائمی مشابه اختلال افسردگی اساسی دارد با این تفاوت که رویداد و موقعیتی خاص باعث بروز این نوع از افسردگی می­شود؛ از قبیل؛ مرگ عزیزان، از دست دادن شغل و مشکلات مالی، فرایند طلاق و حضانت فرزند و بیماری. گریه­، احساس غم و اندوه، اضطراب، مشکلات خواب، تغییرات اشتها، خستگی، کمبود انرژی، عدم تمرکز و کناره­گیری از دیگران در این شرایط کاملاً طبیعی است اما زمانی که فرد دچار افسردگی موقعیتی شده، این علائم بر روی زندگی و فعالیت­های روزمره­ی وی اثرگذار خواهند بود.

علائم افسردگی

علائم افسردگی در افراد دارای این بیماری یکسان بروز نمی­کند. مدت زمان و شدت علائم با توجه به نوع افسردگی، شرایط زندگی و خود شخص قابل تغییر است.

علائم اصلی عبارتند از: 

·       اضطراب و پرخاشگری

·       احساس ناامیدی و بدبینی

·       احساس گناه، بی­ارزشی و عذاب وجدان

·       احساس پوچی و درماندگی

·       کج خلقی، خشم و یا زود رنج بودن

·       خستگی، کاهش انرژی و نداشتن انگیزه و علاقه برای انجام فعالیت­ها

·       دشواری در تمرکز، یادگیری و یادآوری

·       فقدان تصمیم­گیری

·       مشکلات خواب؛ اعم از کم­خوابی در صبح، زیاد خوابی در صبح و بی­خوابی

·       فکر کردن به مرگ و تلاش برای خودکشی

·       اختلال در اشتها؛ کم ­اشتها و یا پر اشتها شدن

·       اختلال در کارکرد جنسی

·       مشکلات جسمانی از جمله؛ سردرد، کمردرد، گرفتگی­های عضلانی، دردهای مزمن عضلانی و مفاصل و مشکلات گوارشی که به آسانی قابل درمان نیستند.

عوامل افسردگی

در رابطه با دلایل افسردگی چنین به نظر می­رسد که عوامل خاص شناخته­شده­ای برای افسردگی وجود ندارد. احتمالاً افسردگی نتیجة تأثیرات چندگانه­ی عواملی نظیر:

عوامل ژنتیکی: اگر فردی در خانواده دچار افسردگی باشد، احتمال این­که دیگر اعضای خانواده نیز دچار آن شوند، بیشتر است.

عوامل محیطی و رویدادهای زندگی: از دست دادن عزیزان، طلاق، بیکاری و مشکلات مالی و حوادث ناراحت­کننده می­توانند باعث بروز افسردگی شوند.

بیماری و استفاده از داروها: بیماری­هایی نظیر سرطان، دیابت، مشکلات قلب، پارکینسون می­توانند باعث اختلال افسردگی شوند. همچنین افسردگی از  عوارض  برخی از داروها است.

شخصیت فرد: (روان رنجوری) بعضی  از افراد به لحاظ شخصیتی در کنار آمدن با مسائل مشکل دارند و مستعد افسردگی هستند.

ناهنجاری در سطوح شیمیایی مغز: عکس­برداری مغناطیسی (MRI) نشان داده است که افسردگی باعث اختلال در کارکرد مغز می­شود. مغز افرادی که دارای افسردگی هستند با کسانی که افسردگی ندارند، تفاوت دارد. وظیفه­ی تنظیم حالات و رفتارها، تفکر و بیان، خواب، میل به غذا بر عهده­ی بخش­های مختلف مغز است تا این عملکردها نرمال به نظر برسند. علاوه بر این انتقال­دهنده­های شیمیایی عصبی وجود دارند که سلول­های مغز برای متعادل نگه داشتن فرد از آن­ها استفاده می­کنند اما تصاویر گرفته شده از مغز نشان نمی­دهند که چرا فرد دچار افسردگی شده است.

افسردگی در گروه­های مختلف

     علائم افسردگی در زنان

براساس مطالعات بین­المللی صورت گرفته بدون در نظر داشتن کشوری خاص، افسردگی در زنان دو برابر مردان رخ می­دهد. عوامل زیست­شناختی، هورمونی، روانی، اجتماعی و چرخة زندگی زنان به میزان بیشتری با افسردگی ارتباط دارد. تحقیقات نشان داده است که هورمون­ها به طور مستقیم روی مغز اثر می­گذارند که حالات، عواطف و احساسات فرد را کنترل می­کنند. برای مثال؛ اغلب زنان بعد از زایمان دچار افسردگی می­شوند. بسیاری از مادران دورة سریع غم و اندوه را تجربه می­کنند اما برخی به افسردگی شدیدتری دچار می­شوند که در شرایط جدی­تر، نیازمند شروع درمان و حمایت احساسی هستند. بسیاری از زنان در انجام کار و وظایف خانه با استرس بیشتری مواجه می­شوند اما این موضوع هنوز مشخص نشده چرا بعضی از زنان دچار افسردگی می­شوند  اما برخی دیگر در برابر همان چالش­ها، افسردگی را تجربه نمی­کنند.

    علائم افسردگی در مردان

اغلب مردان به طور متفاوتی از زنان افسردگی را تجربه می­کنند و ممکن است راه­های متفاوتی برای کنار آمدن با افسردگی و علائم آن داشته باشند. احتمال این­که مردان اعتراف کنند که دچار تحریک­­پذیری، خستگی، فقدان علاقه، مشکلات خواب هستند، بیشتر است. این در حالی است که زنان احساساتی نظیر احساس گناه، احساس بی­ا­رزشی و ناراحتی را نمی­پذیرند و با این احساسات کنار نمی­آیند.

مردان در مواقع ناراحتی، عصبانیت، کلافه شدن و افسردگی بیشتر از زنان از الکل و دارو استفاده می­کنند. بعضی از مردان برای جلوگیری از رفتارهای خطرناک و یا جلوگیری از صحبت کردن با خانواده­ی­ خود درباره­ی افسردگی، خود را سخت مشغول کار می­کنند. در چنین مواقعی برخلاف زنان که بیشتر از مردان دست به خودکشی می­زنند، مردان بیشتری در دوران افسردگی با خودکشی می­میرند.

درباره ­ی علائم افسردگی در مردان می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

دردهای جسمانی: کمردرد، سردرد، اختلال در خواب، اختلال در عملکرد جنسی و مشکلات گوارشی

عصبانیت، پرخاشگری و از دست دادن حس شوخ طبعی

رفتارهای پرخطر: رانندگی خطرناک، روابط جنسی پرخطر و مصرف مواد مخدر

افسردگی در سالمندان

مطالعات نشان داده است که افراد سن بالا علی­رغم داشتن بیماری‌های مزمن جسمی اکثراً از زندگی­شان راضی هستند، بنابراین افسردگی بخش عادی و معمولی برای افراد سالمند نیست و تشخیص افسردگی در دوران سالمندی دشوار می­باشد. این رده­ی سنی ممکن است شرایط ویژه­ی بالینی بیشتری از قبیل بیماری­های قلبی، سکته و سرطان داشته باشند که موجب علائم افسرده ساز می­شوند و یا از داروهایی استفاده می­کنند که افسردگی از عوارض جانبی آن­ها است. افراد در این دوره از زندگی ممکن است بیشتر علائم جسمی مربوط به افسردگی مانند کاهش اشتها، آلزایمر، مشکلات خواب و درد بدن را  نشان دهند. اغلب افراد در سنین بالا با داروهای ضدافسردگی، روان­درمانی و یا ترکیب هر دو روش بهبود پیدا می­کنند و میزان بروز مجدد افسردگی کاهش پیدا می­کند.  

نشانه‌های افسردگی در کودکان

افسردگی فقط بزرگسالان را درگیر نمی‌کند؛ بلکه رایج‌ترین شکایت در میان نوجوانان علائم افسرده ساز است. مطالعات نشان می­دهند که افسردگی‌هایی که در دوران نوجوانی بروز پیدا می­کنند سخت، پایدار و ادامه­دار هستند و حتی تا بزرگسالی ادامه پیدا می­کنند خصوصاً اگر درمان نشوند. دختران و پسران، قبل از دوران بلوغ، احتمال ابتلا به اختلالات افسرده­کننده را دارند. اگر چه در دختران در سن 15 سالگی احتمال اختلالات افسرده ساز بیشتر (2 برابر) پسران است. اغلب نوجوان در زمان تغییرات بزرگ شخصی که در حال شکل دادن به شخصیتی مستقل از والدینشان هستند، یا زمانی که برای اولین بار می­خواهند برای خود تصمیم­ بگیرند و یا در دوره­ای که با مسائل جنسی روبرو می­شوند، افسردگی را تجربه می­کنند. علائم افسردگی در نوجوانان شامل تغییرات احساسی و رفتاری می­باشد:

از جمله تغییرات احساسی، می­توان به این موارد اشاره کرد:

احساس ناراحتی و گریه کردن بدون علت خاص

احساس گناه و بی­ارزشی

احساس ناامیدی و پوچی

از دست دادن انگیزه و علاقه نسبت به انجام فعالیت­های که قبلاً از انجام آن­ها لذت می­برد

احساس خشم و درگیری با والدین

کاهش اعتماد به نفس و  بیش از حد خود را سرزنش کردن

عدم تمرکز، اشکال در یادگیری و یادآوری

عدم تصمیم ­گیری

تغییرات رفتاری نیز شامل موارد زیر است:

مشکلات خواب: اعم از کم خوابی یا زیاد خوابی

خستگی و کمبود انرژی

اختلال در اشتها؛ کم­خوری و یا پرخوری

بی­قراری و احساس برانگیختگی؛ در این حالت فرد دائم بی­قرار است و نمی­تواند عادی رفتار کند

گریز از اجتماع

مصرف الکل و دخانیات

دردهای جسمانی؛ شکایت مکرر از درد در قسمت­های مختلف بدن

عدم توجه به نظافت شخصی

عصبانیت بیش از حد و انجام رفتارهای پرخطر

آسیب زدن به خود

کودکان نیز دچار اختلال افسردگی می­شوند اما نشانه­های آن با نوجوانان و بزرگسالان متفاوت است. از علائم افسردگی در کودکان می­توان به ناراحتی، کاهش میزان لذت، احساس گناه و دوری از اجتماع اشاره کرد.

روش­‌های درمان افسردگی

افسردگی قابل درمان­ترین اختلال در روانپزشکی شناخته می­شود که با توجه به نوع و شدت آن از روش­های مختلف درمانی استفاده می­شود. برای درمان افسردگی از روش­های دارودرمانی، روان­درمانی و درمان­های غیر دارویی استفاده می­شود.

    دارودرمانی:

 دکتر و متخصص روانپزشک بر اساس نوع افسردگی و شدت آن داروهای ضدافسردگی تجویز می­کند که باعث تغییرات ترکیب شیمیایی مغز شده و به بهبود بیماری کمک می­کند. این داروها تا حدودی عوارض دارند که از مصرف خودسرانه­ی آن­ها باید جلوگیری کرد و تحت نظر پزشک مصرف نمود.

    روان­درمانی:

روان درمانی توسط روانشناس متخصص انجام می­شود. درمانگر از طریق درمان رفتاری ـ شناختی و  صحبت کردن با فرد بیمار به او کمک می­کند احساسات، افکار و رفتار ناسالم خود را شناسایی و تغییر دهد.

    درمان­‌های غیر دارویی:

ورزش­های هوازی: یکی از درمان­های غیردارویی، ورزش کردن است که باعث افزایش اندورفین و کاهش اضطراب و افسردگی می­شود.

تحریک مغناطیسی مغز: در صورتی که درمان­های دیگر باعث بهبود بیمار نشوند، ممکن است پزشک از این روش استفاده کند.

از کجا بفهیم به افسردگی دچار شده­ایم؟

اگر فردی احساس می­کند دچار افسردگی شده­ است، بهتر از به روانشناس سا روانپزشک مراجعه کند. هر چند ممکن است پیدا کردن و درمان نوع افسردگی طول بکشد زیرا انواع اختلال افسردگی نشانه­های خاصی دارند و برخی از علائم در این اختلالات یکسان هستند اما بسیاری از انواع افسردگی قابل درمان هستند. اگر سابقه­ی افسردگی در خانواده را دارید و یا قبلاً دچار افسردگی شده­اید به یک روانشناس یا متخصص حوزه­ی سلامت روان مراجعه کنید اما اگر سابقه­ی افسردگی ندارید، بهتر است ابتدا به پزشک خانوادگیتان مراجعه کرده و تمام اطلاعات بیماری خود را در اختیار او قرار دهید زیرا برخی علائم افسردگی با یک مشکل بالینی ارتباط دارند که باید درمان شود.

خلاصه مطلب

افراد در سنین مختلف ممکن است با اختلال افسردگی مواجه شوند. افسردگی می‌تواند روابط فرد با خانواده، اجتماع و دوستان تحت‌الشعاع قرار دهد. اما اطلاع از انواع این اختلال و تشخیص آن از ناراحتی‌های روزمره، می‌تواند تأثیر چشمگیری در روند درمان داشته باشد. در این مطلب علائم افسردگی و نحوه تشخیص آن توضیح داده شد. اما توجه کنید که بهترین راه تشخیص و درمان افسردگی مراجعه به روان‌درمان و استفاده از کمک متخصصان است.