اختلال وسواس - جبری؛ کمالگرایی، نظم و پاکیزگی

در حوزه سلامت روان، درک و آگاهی درباره اختلالات روانی مختلف، کلیدی برای تنطیم دوباره و بهبود زندگی است. یکی از اختلالاتی که اغلب زیر رادار جامعه می‌ماند، اختلال شخصیت وسواس - جبری (OCPD) است. جالب اینجا است که پسرعموی کوچک‌تر این اختلال یعنی OCD، نقل همه مجالس است.

OCPD نوعی اختلال شخصیتی است که در نگرانی، نظم بیش از حد، کمال‌گرایی، توجه بیش از حد به جزئیات، کنترل دیگر افراد و نیاز به کنترل بر محیط، نمایان می‌شود. توجه به این نکته ضروری است که OCPD با OCD فرق می‌کند! در این مقاله، علائم، علل و اثرات OCPD را عمیق‌تر بررسی خواهیم کرد. پس با ما همراه باشید تا این اختلال کمتر شناخته شده را زیر ذره‌بین ببریم.

اختلال وسواس - جبری (OCPD) چیست؟

همانطور که گفتیم، اختلال وسواس - جبری (OCPD) نوعی اختلال شخصیتی است که افراد را به صورت افراطی درگیر نظم، کنترل افراد و محیط می‌کند. افراد مبتلا به OCPD معمولا قابل اعتماد، وظیفه شناس و دقیق هستند، اما انعطاف ناپذیری آنها به اندازه‌ای زیاد است که روابط اجتماعی آنها را از بین می‌برد.

تفاوت بین OCPD و OCD

در حالی که اختلال اختلال وسواس - جبری (OCPD) و اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) مشابه به نظر می‌رسند، این دو اختلال نسبت به یک دیگر تفاوت‌های بسیار زیادی دارند. OCD نوعی اختلال اضطراب است که با افکار مکرر و ناخواسته (وسواس) و/یا رفتارهای تکراری نمایان می‌شود. افرادی که از اختلال OCD رنج می‌برند به این حقیقت آگاه هستند که وسواس‌های فکری آنها غیرمنطقی است و تلاش می‌کنند که آنها را مدیریت کنند.

در سوی دیگر ماجرا، افرادی که درگیر OCPD می‌شوند، الگوهای منظم و کنترل‌گر خود را هدفمند می‌دانند و معتقدند در راه درستی قدم برمی‌دارند. افراد درگیر این اختلال، به باورهای اشتباه خود پر و بال می‌دهند و باور دارند که دیگران اشتباه می‌کنند.

به زبان ساده‌، در حالی که هر دو اختلال OCPD و OCD شامل الگوهای کمال گرایی و انعطاف ناپذیری هستند، تفاوت اصلی این دو در این حقیقت نهفته است که افراد مبتلا به OCD رفتار خود را غیرمنطقی می‌دانند، در حالی که افراد مبتلا به OCPD رفتار خود را صحیح و مطلوب می‌دانند.

علائم اختلال شخصیت وسواسی جبری (OCPD)

افراد مبتلا به اختلال OCPD طیف وسیعی از علائم مختلف بیماری‌های روانی را از خود بروز می‌دهند که می‌تواند زندگی آنها را به شدت مختل کند.در ادامه، لیستی از مهم‌ترین علائم این اختلال را بررسی خواهیم کرد.

مشغول جزئیات، قوانین و فهرست‌ها

افراد مبتلا به OCPD از قوانین پیروی می‌کنند و معتقدند باید راه و روش‌های قانونی و سخت‌گیرانه را دنبال کرد. از همین نظر، اکثر این افراد مشغول تهیه لیستی از جزئیات، قوانین و فهرست فعالیت‌هایی هستند که باید انجام شود.

کمال‌گرایی

افراد درگیر اختلال وسواس - جبری زمان و زندگی خود را بیش از حد به کار و بهره وری اختصاص می‌دهند و در بازه‌های زمانی کوتاه مدت با افرادی که دوست دارند وقت می‌گذرانند. علاوه بر این، اکثر افراد درگیر با OCPD، خود را موظف به انجام کار به بهترین شکل می‌دانند که می‌تواند به خود آنها و اطرافیانشان آسیب برساند.

عدم انعطاف

از دیگر خصوصیات اخلاقی افراد درگیر با این اختلال، سختگیری بیش از حد آنها در روابط انسانی است. از نظر آنها همه چیز باید درست باشد وگرنه نمی‌توان به ادامه مسیر فکر کرد.

بی‌میلی به واگذاری وظایف

افراد مبتلا به OCPD به سختی کارهای خود را به دیگران واگذار می‌کنند! دلیل چنین طرز برخوردی وسواس بیش از حد و غیر قابل کنترل آنها در رابطه با کیفیت کار است.

رفتارهای احتکار کردن

این افراد بیشتر وسایل خود را حتی پس از خراب شدن، در کنار خود نگه می‌دارند! ممکن است عجیب باشد اما هیچ چیز از نظر افراد درگیر با این اختلال، ناکارآمد نیست و روزی می‌تواند به حل یک مشکل کمک کند.

لجبازی و سخت‌گیری

عدم انعطاف‌پذیری به صورت مستقیم به لجبازی و سخت‌گیری تبدیل می‌شود. افراد درگیر با اختلال OCPD هیچگونه تغییر برنامه یا دستکاری فرایند انجام یک کار را نمی‌پسندند و با آن برخورد می‌کنند.

در نهایت باید به این نکته دقت کرد که علائمی که بررسی کردیم، می‌توانند از نظر شدت و فراوانی از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند و همه افراد مبتلا به OCPD این علائم را تجربه نمی‌کنند. همچنین شایان ذکر است که این ویژگی‌ها می‌توانند در موقعیت‌ها یا مشاغل خاص مفید باشند، اما زمانی که روابط و زندگی روزمره فرد در میان باشد، مشکل ساز می‌شوند.

علل درگیری با اختلال شخصیت وسواسی اجباری (OCPD)

علت دقیق اختلال وسواس - جبری (OCPD) مشخص نیست! با این حال اکثر روانپزشک‌ها معتقدند این اختلال یک دلیل ساده ندارد و موارد زیادی باعث ابتلای بیمار به این اختلال می‌شوند. در ادامه برخی‌ از پررنگ‌ترین دلایل ابتلا به OCPD را بررسی خواهیم کرد:

عوامل ژنتیکی

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد OCPD می‌تواند منشا ژنتیکی داشته باشد. احتمال ابتلای فردی که یکی از اعضای خانواده‌اش دچار این اختلال هستند، به مراتب از افراد دیگر بیشتر است.

فاکتورهای محیطی

مطالعات نشان داده‌اند که برخی از عوامل محیطی نیز به توسعه OCPD منجر می‌شوند. به عنوان مثال، رشد در خانواده‌هایی که بر پاکیزگی، نظم و کمال بیش از حد تأکید دارند، احتمال ابتلای اعضای خانواده به OCPD را افزایش می‌دهد.

عوامل روانی در طول رشد

عوامل روانی در طول رشد نیز می‌توانند در ابتلای افراد به این اختلال نقش داشته باشند. به عنوان مثال، کودکانی که به دلیل رعایت نکردن استانداردهای بالا تنبیه شده‌اند یا به دلیل موفقیت‌های خود مورد تحسین قرار نگرفته‌اند، بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به OCPD هستند.

البته باید به این نکته اشاره کرد که موارد بالا، ابتلای افراد به OCPD را تضمین نمی‌کنند. افراد زیادی وجود دارند که اکثر موارد بالا را تجربه کرده‌اند اما به این اختلال دچار نشده‌اند.

تأثیر اختلال OCPD بر زندگی افراد

اختلال شخصیت وسواسی اجباری (OCPD) می تواند تأثیر قابل توجهی بر جنبه‌های مختلف زندگی فرد داشته باشد. در اینجا برخی از مناطقی که اغلب تحت تأثیر قرار می گیرند آورده شده است:

زندگی شخصی

OCPD می‌تواند روابط فرد درگیر با خانواده و دوستان را تیره و تار کند. افراد مبتلا به OCPD کنترل کننده و قضاوت کننده‌های بسیار فعالی هستند؛ همین مسئله می‌تواند به درگیری‌های مختلف در خانواده منجر شود. اهمیت دادن غیرمنطقی آنها به نظم و ترتیب و قوانین نیز می‌تواند آرامش و لذت بردن از فعالیت‌های مختلف در کنار خانواده را برای آنها دشوار کند.

زندگی حرفه‌ای

ویژگی‌های مرتبط با OCPD، مانند توجه به جزئیات و اخلاق کاری قوی می‌توانند در محیط کاری مفید واقع شوند؛ با این حال نمی‌توان از نکات منفی که با خود به همراه دارند، چشم پوشی کرد. افراد مبتلا به OCPD در واگذاری وظایف و کارها به دیگر اعضای تیم مشکل دارند. آنها اصرار دارند که کارها باید به شیوه خودشان انجام شود! همین مسئله نهایتا به درگیری با همکاران منجر خواهد شد.

سلامت روان

OCPD یک اختلال شخصیتی است. از همین رو، به صورت مستقیم بر سلامت روانی افراد تاثیر می‌گذارد. تلاش مداوم این افراد برای کمال و کنترل می‌تواند به استرس و اضطراب بیشتر منجر شود. در برخی موارد، افراد مبتلا به OCPD به سایر اختلالات سلامت روان مانند افسردگی یا اختلالات اضطرابی نیز مبتلا شوند.

تشخیص اختلال شخصیت وسواسی اجباری (OCPD)

تشخیص اختلال شخصیت وسواسی اجباری (OCPD) فرایند ساده‌ای نیست و متخصصین حوزه سلامت روان را به چالش می‌کشد، چرا که عموم علائم آن با دیگر اختلالات روانی همپوشانی دارد. در ادامه دقیق‌ترین روش‌های تشخیص این اختلال را زیر ذره‌بین خواهیم برد.

معیارهای تشخیصی (DSM-5)

کتابچه راهنمای تشخیص اختلالات روانی، ویرایش پنجم (DSM-5)، که توسط انجمن روانپزشکی آمریکا منتشر شده است، معیارهای زیر را برای تشخیص OCPD به افراد متخصص ارائه می‌دهد. الگوی فراگیر درگیری با نظم، کمال گرایی و کارایی، که از اوایل بزرگسالی شروع می‌شود و در زمینه‌های مختلفی که بالاتر به عنوان علائم، هر کدام را بررسی کردیم، نمایان می‌شود.

گزینه های درمانی برای اختلال شخصیت وسواسی اجباری (OCPD)

در حالی که کنترل علائم اختلال وسواس - جبری می‌تواند چالش برانگیز باشد، چندین گزینه درمانی وجود دارند که می‌توانند به افراد کمک کند تا زندگی سالم‌تری داشته باشند. در ادامه، برخی از این موارد را به صورت خلاصه بررسی خواهیم کرد.

روان درمانی

روان درمانی یا گفتار درمانی اولین قدم برای درمان OCPD است. درمان شناختی-رفتاری (CBT) نیز می‌تواند بسیار موثر باشد؛ چرا که به افراد کمک می‌کند تا الگوهای فکری دردسرساز را شناسایی و تغییر دهند. رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) هم که بر آموزش مهارت‌های مقابله‌ای برای مبارزه با تمایلات مخرب تمرکز دارد، می‌تواند در مدیریت این اختلال مفید واقع شود.

دارو درمانی

هیچ داروی خاصی برای درمان OCPD وجود ندارد! با این حال پزشک متخصص می‌تواند با تجویز داروهای خاص، به مدیریت علائم و بهبود زندگی فرد درگیر با اختلال وسواس - جبری کمک کند. به عنوان مثال، داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد اضطراب یا انواع خاصی از تثبیت کننده‌های خلق و خو می‌توانند به کنترل علائم OCPD کمک کنند.

تغییر سبک زندگی

علاوه بر روان درمانی و دارو، تغییر در سبک زندگی و یادگیری استراتژی‌های مقابله‌ای نیز می‌تواند در مدیریت و کنترل OCPD مفید باشد. ورزش منظم، رژیم غذایی سالم، خواب کافی و تکنیک‌های مدیریت استرس، همگی می‌توانند به درمان فرد درگیر کمک کنند. تکنیک‌های ذهن‌آگاهی و تمدد اعصاب نیز می‌توانند به افراد مبتلا به OCPD کمک کنند تا نیاز خود به کنترل و کمال‌گرایی را کاهش دهند.

کلام آخر درباره اختلال وسواس - جبری

اختلال وسواس - جبری (OCPD) بیماری روانی پیچیده‌ای است که بیشتر اوقات با دیگر اختلالات اشتباه گرفته می‌شود. در این مقاله، جنبه‌های مختلف این اختلال، علائم و روش‌های درمانی آن را بررسی کردیم. امیدواریم نگار این مقاله به ارتقا سطح سلامت روانی جامعه کمک کند. نهایتا اگر تجربه‌ای در این زمینه دارید، آن را در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.

در این مقاله تا جای ممکن با رمز و رازهای اختلال وسواس -جبری آشنا شدیم. وبینار آنلایف در رابطه با این موضوع تنها اطلاعات شما را افزایش نمی‌دهد. بلکه‌ به عنوان راهنمایی جامع عمل می‌کند که پر از ابزارها و استراتژی‌های عملی برای درک و مدیریت مؤثر OCPD است. به یاد داشته باشید که این وبینار تنها برای افراد درگیر با این اختلال نیست! شما می‌توانید به اطرافیان خود نیز کمک کنید.