همه ما افراد گوناگونی را در زندگیمان داریم که به روش‌های مختلفی با آن‌ها در ارتباطیم. روابط بین‌فردی شامل تمام روابط مختلف ما می‌شوند. مهم‌ترین این روابط، با افرادی است که به ما نزدیک‌اند و با آن‌ها احساس صمیمیت می‌کنیم. برای همین است که مهارت برقراری ارتباط موثر یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که می‌توانیم در زندگیمان فرابگیریم. هرچقدر روابط نزدیک بیشتری بسازیم و روابط قبلیمان را عمیق‌تر کنیم، راضی‌تر و خشنودتر زندگی می‌کنیم.
وقتی از روابط بین‌فردی نام می‌بریم به یاد چه می‌افتید؟ کلمه «رابطه» احتمالا شما را به یاد روابط عاشقانه و ازدواج می‌اندازد. اما این تمام ماجرا نیست. رابطه شما با اعضای خانواده، دوستان و همکارانتان نیز نوعی رابطه بین‌فردی است. حتی می‌توانیم از روابط بین‌فردی ثانویه نیز یاد کنیم. این روابط شامل کسانی می‌شوند که رابطه سطحی‌تری با آن‌ها دارید؛ برای مثال آشنایان، همسایه‌ها و کسانی که در روزمره با آن‌ها برخورد می‌کنید.
به عبارت دیگر، شما با تمام افرادی که می‌شناسید رابطه دارید. به همین دلیل است که برقراری ارتباط موثر و پرورش مهارت ارتباطی تا این حد اهمیت دارد. توانایی شما در ارتباط برقرار کردن باعث می‌شود روابط بهتر و صمیمانه‌تری داشته باشید و در نتیجه به سلامت جسم و روان خودتان کمک کنید.
مراحل روابط بین فردی
روابط به یک‌باره و ناگهانی به وجود نمی‌آیند. برای برقراری ارتباط موثر باید بدانیم در کدام مرحله از یک رابطه به سر می‌بریم و قصد داریم رابطه‌مان را تا کجا ادامه دهیم. جورج لوینجر، روانشناس آلمانی، در یک پژوهش در سال 1980 میلادی، پنج مرحله را برای یک رابطه بین‌فردی برشمرد. او در «تئوری مرحله» این پنج مرحله را به این ترتیب عنوان کرد:
1. آشنایی
2. تقویت رابطه
3. ادامه
4. وخامت
5. پایان یافتن
یک رابطه موفق فقط سه مرحله اول را از سر می‌گذراند. اما یک رابطه دوستانه یا عاشقانه که به جدایی منجر می‌شود، هر پنج مرحله را تجربه می‌کند. برای برقراری ارتباط موثر نخست از خودتان بپرسید که در کدام مرحله قرار دارید؟ بسیاری از روابط ما از مرحله اول یعنی آشنایی فراتر نمی‌روند. ممکن است رابطه‌ای که در ذهن شما بسیار صمیمانه و نزدیک به نظر می‌رسد، در واقع هنوز در مرحله اول مانده باشد.
اهمیت تئوری لوینجر در همین‌جاست که درک کنیم که روابط ما تا چه حد گوناگون‌اند. گاهی اوقات یک رابطه قرار نیست از یک مرحله جلوتر برود. شما قرار نیست با تمام افرادی که در طول روز با آن‌ها در ارتباطید، به مرحله دوم یا سوم برسید. ممکن است فروشنده مواد غذایی که هر هفته از او خرید می‌کنید را بیشتر از دوست صمیمیتان ببینید که در یک شهر دیگر زندگی می‌کند اما این لزوما به این معنی نیست که با آن فروشنده رابطه صمیمانه‌تری دارید! در واقع یکی از مهم‌ترین اصول ایجاد ارتباط موثر این است که بدانید باید این رابطه را با چه کسی به وجود بیاورید.
پس در ابتدا از خودتان بپرسید در کدام مرحله از برقراری ارتباط قرار دارید و قصد دارید این ارتباط را تا چه حد جلو ببرید. قطعا هیچ‌کدام از ما نمی‌خواهیم به مرحله 4 و 5 یک رابطه برسیم. برای همین است که باید برای پرورش مهارت ارتباطی خود تلاش کنید. هرچقدر بیشتر در مورد اصول ارتباط برقرار کردن و ایجاد ارتباط موثر آگاهی داشته باشید، می‌توانید روابط بهتر و عمیق‌تری را به وجود بیاورید.
فرایند برقراری ارتباط موثر
حالا که در مورد مراحل یک رابطه دانستید، باید فرایند ارتباط برقرار کردن را آغاز کنید. یک ارتباط از عناصر متفاوتی ساخته شده است: فرستنده، گیرنده، پیام، رمزگذاری، رمزگشایی و بازخورد. برقراری ارتباط موثر 7 مرحله اصلی دارد که در آن، عناصر ارتباط با یک‌دیگر به تعامل می‌پردازند.
1. فرستنده ایده‌ای را می‌پروراند.
برقراری ارتباط موثر زمانی شروع می‌شود که فرستنده ایده‌ای را برای ارتباط برقرار کردن شکل می‌دهد. عوامل مختلف و پیچیده‌ای در محیط اطراف فرستنده روی شکل‌گیری این ایده تاثیر می‌گذارند. فرستنده باید با مشخص کردن ایده و هدفش شروع کند. او باید با خود فکر کند و تصمیم بگیرد که با ارسال این پیام دقیقا می‌خواهد به چه مقصودی دست بیابد؟ این ایده چگونه فهمیده خواهد شد؟ دانستن این نکات به فرستنده برای برقراری ارتباط موثر کمک خواهد کرد.
2. فرستنده پیام را رمزگذاری می‌کند.
ایده‌ای که فرستنده در ذهن دارد باید به شکل کلمات، نشانه‌ها یا علامت‌هایی رمزگذاری شوند که پیام او را به مخاطب می‌رسانند. او باید در ذهن داشته باشد که هیچ دو نفری اطلاعات مشابه را به یک شکل درک نمی‌کنند. پس باید از شیوه رمزگذاری‌ای استفاده کند که همگان به خوبی بفهمند و احتمال بدفهمی کمتری داشته باشد. در نتیجه فرستنده برای ایجاد ارتباط موثر و ساختن رابطه باید مهارت‌های ارتباطی، رفتارها، تجربیات و فرهنگ مخاطبش را در نظر بگیرد.
3. فرستنده راه ارتباطی را انتخاب می‌کند.
حال فرستنده باید انتخاب کند که پیام موردنظرش از چه طریقی به دست گیرنده می‌رسد. انتخاب بهترین راه ارتباطی تاثیر بسیاری بر ایجاد ارتباط موثر خواهد گذاشت. برخی راه‌های ارتباطی عبارتند از حرف زدن، نوشتن، ارسال الکترونیکی پیام یا ارتباط غیرکلامی. راه ارتباطی مناسب بستگی به نوع پیام، هدف فرستنده و طرز فکر گیرنده دارد.
4. پیام از راه ارتباطی عبور می‌کند.
پس از این که فرستنده راه ارتباطی را انتخاب کرد، فرایند ارسال پیام آغاز می‌شود. چگونگی انجام این فرایند بستگی به راه ارتباطی انتخابی دارد. این فرایند ممکن است بسیار کوتاه و در حد یک سر تکان دادن باشد یا بسیار طولانی و به شکل انجام یک سخنرانی.
5. پیام به دست گیرنده می‌رسد.
وقتی پیام به‌طور کامل به دست گیرنده می‌رسد، یعنی فرایند ارسال پیام به پایان رسیده و نوبت فهم آن و سپس ارسال بازخورد است. این مرحله بسته به راه ارتباطی می‌تواند با شنیدن پیام، دیدن آن یا احساس کردن آن انجام پذیرد.
6. گیرنده پیام را رمزگشایی می‌کند.
وقتی پیام به دست گیرنده می‌رسد، باید برای فهمیدن آن، آن را رمزگشایی کند. در نتیجه گیرنده باید کلمات، نشانه‌ها و علامت‌ها را به نحوی ترجمه کند که فرستنده در ذهن داشته است. هیچ دو فردی اطلاعات را به یک شکل نمی‌فهمند.
رمزگشایی اشتباه پیام ممکن است منجر به بدفهمی شود. برای برقراری ارتباط موثر تمامی مراحل ارتباط برقرار کردن از جمله رمزگشایی باید به نحو احسن اجرا شوند. رمزگشایی زمانی با موفقیت حاصل می‌شود که گیرنده در محیط مناسبی قرار داشته باشد و مزاحمت‌های اطرافش حواس او را پرت نکنند. گیرنده‌های هشیار سعی می‌کنند ارتباط‌های کلامی و غیرکلامی را درک کنند، از پیش‌داوری در مورد محتویات پیام خودداری کنند و ذهن آماده‌ای برای ایجاد ارتباط موثر داشته باشند.
7. گیرنده بازخورد خود را ارسال می‌کند.
یک بخش حیاتی برقرار ارتباط موثر ارسال و دریافت بازخورد است. بازخورد یک وظیفه مشترک بین فرستنده و گیرنده است. گیرنده باید به فرستنده بفهماند که پیام با موفقیت به دستش رسیده است. فرستنده می‌تواند فضای مناسب بازخورد گرفتن را فراهم کند. راحت‌ترین راه برای این کار پرسیدن سوال کوتاهی مانند «سوالی ندارید؟» است. از آن طرف، گیرنده می‌تواند با ارسال بازخوردهای شفاف، به‌موقع، توصیفی و بدون قضاوت به برقراری ارتباط موثر کمک کند. احتیاجی نیست گیرنده پیام طولانی و کاملی را به‌عنوان بازخورد ارسال کند، تنها تکان دادن سرش هم برای یک بازخورد مناسب کافی است.
پرورش مهارت ارتباطی به شما در ایجاد ارتباط موثر و ساختن رابطه کمک خواهد کرد. برقراری ارتباط موثر کار سختی نیست. تنها کافی است بدانید چه می‌خواهید و برای رسیدن به آن تلاش کنید. حرف بزنید، سوال بپرسید و گوش دهید. فقط کافی است که اراده کنید.
سبک زندگی
